Uwaga: niedawno wprowadzono na tej stronie zmiany w oryginalnej wersji językowej angielski. Strona w wybranej przez Ciebie wersji językowej jest obecnie tłumaczona przez nasze służby tłumaczeniowe.
Swipe to change

Prawo UE

Unia Europejska (UE) ma własny system prawny i własne prawo, którego główne zasady ustanowiono w traktatach założycielskich. UE może przyjmować akty ustawodawcze i inne akty prawne, których państwa członkowskie muszą przestrzegać i które muszą stosować.

Prawo UE ma moc wiążącą i jest powszechnie dostępne we wszystkich językach urzędowych UE. Dostęp do pełnych tekstów dokumentów prawnych UE we wszystkich tych językach oraz możliwość wyszukiwania danych aktów prawnych bądź tekstów prawodawczych oferuje serwis internetowy EUR-Lex.

Źródła prawa UE

Istnieją dwa podstawowe źródła prawa UE: prawo pierwotne oraz prawo wtórne.

Prawo pierwotne tworzą traktaty ustanawiające ramy porządku prawnego Unii Europejskiej. Do prawa wtórnego zaliczają się instrumenty prawne przyjęte na podstawie tych traktatów, takie jak rozporządzenia, dyrektywy, decyzje i umowy. Oprócz tego istnieją ogólne zasady prawa UE, orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz prawo międzynarodowe.

Cechą wyróżniającą prawo europejskie jest możliwość jego bezpośredniego stosowania przed sądami państw członkowskich („skutek bezpośredni”) oraz niestosowanie prawa państwa członkowskiego w razie kolizji z prawem UE („nadrzędność” prawa UE).

Prawo pierwotne UE (traktaty)

Prawo pierwotne należy rozumieć jako nadrzędne źródło prawa w Unii Europejskiej. Znajduje się ono na szczycie europejskiego porządku prawnego i tworzą je przede wszystkim następujące traktaty:

Łącznie traktaty te ustalają podział władzy między Unię a państwa członkowskie, regulują proces decyzyjny, uprawnienia instytucji UE oraz zakres ich działalności w każdej dziedzinie polityki.

Najnowszą zmianę prawa pierwotnego UE stanowił traktat lizboński, który wszedł w życie w grudniu 2009 r. (wyżej wymienione traktaty zawierają zmiany wprowadzone traktatem lizbońskim).

Prawo wtórne UE (prawodawstwo, umowy itp.)

Na prawo wtórne składają się tak zwane akty jednostronne i umowy.

Akty jednostronne zostały w większości wymienione w art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Są to: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie i zalecenia. Ponadto istnieją akty szczególne, przyjęte na podstawie poprzednich traktatów. Przykładowo w dziedzinie spraw karnych nadal stosuje się „decyzje ramowe” (przyjęte przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego, kiedy współpraca sądowa i policyjna w sprawach karnych miała szczególny status – więcej informacji na ten temat można uzyskać pod linkiem: streszczenia – sprawy karne do listopada 2009 r.). Akty prawnie wiążące przyjęte w drodze procedury ustawodawczej (takie jak rozporządzenia, dyrektywy i decyzje ramowe) nazywane są aktami ustawodawczymi lub „ustawodawstwem”.

Do umów zalicza się: umowy lub konwencje międzynarodowe podpisane przez Wspólnotę lub Unię Europejską i państwo lub organizację spoza UE, umowy między państwami członkowskimi oraz porozumienia międzyinstytucjonalne zawierane przez różne instytucje UE.

Streszczenia aktów prawnych i dalsze informacje

Oprócz serwisu EUR-Lex, który zawiera pełne teksty wszystkich dokumentów prawnych UE, na stronie „streszczenia aktów prawnych UE” w zwięzły i przystępny sposób prezentowane są główne aspekty prawodawstwa UE. Strona zawiera około 2000 streszczeń aktów prawnych UE, z podziałem na obszary tematyczne odpowiadające dziedzinom działalności UE. Zakres tematów rozciąga się od rolnictwa po transport. Prezentowane są wyczerpujące i aktualne informacje o aktach prawnych UE. Brakuje tam natomiast opisów decyzji prawnych o znaczeniu tymczasowym, np. decyzji w sprawie dotacji.

Ponadto baza danych EUR-Lex zawiera wszystkie wnioski legislacyjne w toku procesu decyzyjnego instytucji UE, a Europe Direct uzupełnia ją o przystępne streszczenia niejednokrotnie dość obszernych i technicznych aktów prawodawczych UE (serwis udziela również odpowiedzi na pytania obywateli o UE).

Ostatnia aktualizacja: 17/11/2021

Stroną zarządza Komisja Europejska. Informacje na tej stronie nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Komisji Europejskiej, nie ponosi ona również odpowiedzialności za wszelkie informacje, dane czy odniesienia na niej zawarte. Więcej informacji na temat praw autorskich odnoszących się do stron UE znajduje się na stronie „Informacje prawne”.