Γονική μέριμνα - επιμέλεια των παιδιών και δικαίωμα επικοινωνίας | Διαδικτυακή πύλη της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης

1 Τι σημαίνει πρακτικά η έννοια «γονική μέριμνα»; Ποια τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του έχοντος τη γονική μέριμνα;

Τα τέκνα τελούν υπό γονική επιμέλεια έως την ενηλικίωσή τους.

Με τον όρο επιμέλεια νοείται το δικαίωμα και η υποχρέωση των γονέων να φροντίζουν τα τέκνα τους και την περιουσία αυτών και να τα εκπροσωπούν σε προσωπικές και περιουσιακές σχέσεις.

Ως φροντίδα ενός τέκνου νοείται η φροντίδα και η εποπτεία του τέκνου καθώς και το δικαίωμα καθορισμού του τόπου κατοικίας του.

Ως φροντίδα του τέκνου νοείται η διατροφή του τέκνου, δηλ. η παροχή τροφής, η ένδυση, η στέγαση και η ιατρική περίθαλψη, η προσωπική φροντίδα, η εκπαίδευση και η ανατροφή (η εξασφάλιση της διανοητικής και σωματικής ανάπτυξης με γνώμονα την προσωπικότητα, τις δεξιότητες και τα ενδιαφέροντα του τέκνου, καθώς και η προετοιμασία του τέκνου για επωφελή εργασία στην κοινωνία).

Ως γονική εποπτεία νοείται η φροντίδα της ασφάλειας του τέκνου και η πρόληψη τυχόν κινδύνων από τρίτους. Ως δικαίωμα καθορισμού του τόπου κατοικίας του τέκνου νοείται η γεωγραφική επιλογή του τόπου κατοικίας και η επιλογή καταλύματος.

Ως φροντίδα των περιουσιακών στοιχείων του τέκνου νοείται ότι οι γονείς τα διατηρούν και τα χρησιμοποιούν, έτσι ώστε να διαφυλάσσουν την περιουσία του και να αυξάνουν την αξία της.

2 Γενικώς, ποιος έχει τη γονική μέριμνα ενός τέκνου;

Οι γονείς που συνοικούν ασκούν από κοινού τη γονική επιμέλεια. Εάν οι γονείς βρίσκονται σε δικαστικό χωρισμό, συνεχίζουν να είναι από κοινού υπεύθυνοι. Τη φροντίδα και την εποπτεία του τέκνου πρέπει να αναλαμβάνει ο γονέας που συνοικεί με αυτό. Οι γονείς πρέπει να λαμβάνουν από κοινού τις αποφάσεις για θέματα τα οποία μπορεί επηρεάσουν σημαντικά την ανάπτυξη του τέκνου.

3 Εάν οι γονείς δεν είναι σε θέση ή δεν επιθυμούν να ασκούν τη γονική μέριμνα, μπορεί να την ασκεί κάποιος άλλος;

Εάν η υγεία ή η ζωή του τέκνου τεθεί σε κίνδυνο εξαιτίας ενός γονέα (λόγω εσκεμμένης συμπεριφοράς ή αμέλειάς του) ή ο γονέας καταχραστεί τα δικαιώματά του ή δεν εξασφαλίζει τη φροντίδα και εποπτεία του τέκνου, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τη σωματική, διανοητική ή ηθική ανάπτυξή του, το δικαστήριο μπορεί να στερήσει από τον εν λόγω γονέα το δικαίωμα της επιμέλειας.

Εάν το δικαστήριο στερήσει τη γονική επιμέλεια από έναν γονέα, τότε το τέκνο παραμένει στην αποκλειστική επιμέλεια του άλλου γονέα. Σε περίπτωση που η αποκλειστική άσκηση της επιμέλειας από τον άλλο γονέα δεν προστατεύει επαρκώς το τέκνο από κινδύνους ή όταν και οι δύο γονείς έχουν στερηθεί τη γονική επιμέλεια, το δικαστήριο ζητά από το οικογενειακό δικαστήριο (bāriņtiesa) να εξασφαλίσει τη φροντίδα του τέκνου εκτός της γονικής εστίας.

4 Σε περίπτωση διαζυγίου ή διακοπής της έγγαμης συμβίωσης, με ποιον τρόπο γίνεται η ρύθμιση της άσκησης της γονικής μέριμνας;

Εάν οι γονείς βρίσκονται σε δικαστικό χωρισμό, συνεχίζουν να είναι από κοινού υπεύθυνοι. Η φροντίδα και εποπτεία του τέκνου πρέπει να διασφαλίζεται από τον γονέα με τον οποίο ζει το τέκνο. Οι γονείς πρέπει να λαμβάνουν από κοινού αποφάσεις για θέματα που μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την ανάπτυξη του τέκνου. Οι διαφορές μεταξύ των γονέων επιλύονται από το οικογενειακό δικαστήριο, εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά στη νομοθεσία. Η κοινή γονική επιμέλεια παύει σε περίπτωση συμφωνίας μεταξύ των γονέων ή δικαστικής απόφασης που χορηγεί την ατομική επιμέλεια σε έναν γονέα.

5 Εάν οι γονείς συνάψουν συμφωνία σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας, ποια τυπική διαδικασία πρέπει να ακολουθηθεί προκειμένου η εν λόγω συμφωνία να είναι νομικά δεσμευτική;

Εάν οι γονείς συμφωνούν σχετικά με τη γονική μέριμνα και τηρούν οικειοθελώς τη συμφωνία αυτή, δεν χρειάζεται η έγκριση κάποιας αρχής ή δικαστηρίου.

6 Εάν οι γονείς δεν είναι σε θέση να καταλήξουν σε συμφωνία για το θέμα της γονικής μέριμνας, ποιοι εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης της διαφοράς προβλέπονται, εκτός από την προσφυγή στη δικαιοσύνη;

Σε περίπτωση διαφοράς, οι διαφωνίες επιλύονται από το οικογενειακό δικαστήριο.

Η διαμεσολάβηση μπορεί επίσης να αποβεί αποτελεσματική για την επίλυση οικογενειακών διαφορών· ο διαμεσολαβητής με την ιδιότητα του ουδέτερου τρίτου μέρους αποπειράται να βρει μια λύση στη διαφορά που να είναι αποδεκτή από τα μέρη, λαμβάνοντας υπόψη τις προσδοκίες και τις ανάγκες και των δύο μερών. Στο πλαίσιο του προγράμματος του κρατικού προϋπολογισμού για τη διαμεσολάβηση σε οικογενειακές διαφορές, το οποίο εφαρμόζει το υπουργείο Δικαιοσύνης σε συνεργασία με το συμβούλιο διαπιστευμένων διαμεσολαβητών, οι οικογένειες έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν σε συνεδρίες διαμεσολάβησης διάρκειας πέντε ωρών που καλύπτονται από το κράτος, ενώ για οικογένειες χαμηλών εισοδημάτων ή για άπορους, καλύπτονται τα έξοδα για συνεδρίες επτά ωρών.

7 Εάν οι γονείς προσφύγουν στη δικαιοσύνη, ποια ζητήματα που αφορούν το τέκνο μπορεί να ρυθμίσει ο δικαστής;

Εάν οι γονείς προσφύγουν στο δικαστήριο, μπορούν να ζητήσουν τη χορήγηση κοινής ή ατομικής επιμέλειας. Εάν είναι απαραίτητο, το δικαστήριο αποφασίζει επίσης για θέματα διατροφής, τόπου κατοικίας κ.λπ. Ένας γονέας με ατομικό δικαίωμα επιμέλειας ασκεί την επιμέλεια του τέκνου, στην οποία περιλαμβάνεται το δικαίωμα εκπροσώπησης του τέκνου στις προσωπικές και περιουσιακές σχέσεις του και το δικαίωμα καθορισμού του τόπου κατοικίας του. Κάθε γονέας έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να διατηρεί προσωπική σχέση και απευθείας επικοινωνία με το τέκνο. Ο κανόνας αυτός εφαρμόζεται επίσης αν το τέκνο έχει αποχωριστεί από την οικογένειά του ή εάν το τέκνο δεν μένει πλέον με έναν ή και με τους δύο γονείς του. Ο γονέας που δεν ζει με το τέκνο έχει το δικαίωμα να ενημερώνεται γι’ αυτό, ιδίως όσον αφορά την ανάπτυξη, την υγεία, τις ακαδημαϊκές του επιδόσεις, τα ενδιαφέροντα και τις συνθήκες διαβίωσής του. Γονικές διαφορές σχετικά με την επιμέλεια θα πρέπει να εκδικάζονται με γνώμονα το συμφέρον του τέκνου, ενώ θα πρέπει να ζητάται η γνώμη του τελευταίου, εάν είναι ικανό να την εκφράσει.

8 Εάν το δικαστήριο αναθέσει την επιμέλεια του τέκνου αποκλειστικά σε έναν γονέα, αυτό σημαίνει ότι ο εν λόγω γονέας μπορεί να αποφασίζει για οτιδήποτε αφορά το τέκνο χωρίς προηγουμένως να συμβουλεύεται τον άλλο γονέα;

Ένας γονέας που έχει ατομική επιμέλεια διαθέτει όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή. Οι γονείς υποχρεούνται να παρέχουν διατροφή για το τέκνο ανάλογα με τις οικονομικές τους δυνατότητες. Ο πατέρας και η μητέρα συνεχίζουν να βαρύνονται με το καθήκον να φροντίζουν για το τέκνο μέχρις ότου αυτό να είναι σε θέση να φροντίσει τον εαυτό του.

Η ευθύνη παροχής διατροφής στο τέκνο δεν παύει αν το τέκνο ζει χωριστά από την οικογένεια ή εάν το τέκνο δεν ζει πλέον με έναν από τους γονείς.

Κατά τη χορήγηση ατομικής επιμέλειας, το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη τις περιστάσεις της υπόθεσης, δηλ. ποιος γονέας ζει με το τέκνο τη στιγμή κατάθεσης της αγωγής και ποιος γονέας ασκεί την επιμέλεια του τέκνου σε καθημερινή βάση. Το τέκνο έχει το δικαίωμα να διατηρεί προσωπική σχέση και απευθείας επικοινωνία με αμφότερους τους γονείς (δικαιώματα επικοινωνίας). Κάθε γονέας έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να διατηρεί προσωπική σχέση και απευθείας επικοινωνία με το τέκνο. Ο γονέας που δεν ζει με το τέκνο έχει το δικαίωμα να ενημερώνεται γι’ αυτό, ιδίως όσον αφορά την ανάπτυξη, την υγεία, τις ακαδημαϊκές του επιδόσεις, τα ενδιαφέροντα και τις συνθήκες διαβίωσής του. Η χορήγηση ατομικής επιμέλειας του τέκνου σε έναν γονέα δεν σημαίνει ότι ο άλλος γονέας στερείται το δικαίωμα της επιμέλειας.

9 Εάν το δικαστήριο αποφασίσει ότι οι γονείς ασκούν από κοινού την επιμέλεια του τέκνου, τι σημαίνει αυτό πρακτικά;

Εάν τα τέκνα τελούν υπό την κοινή επιμέλεια και των δύο γονέων, αμφότεροι οι γονείς μπορούν να εκπροσωπούν τα τέκνα στις προσωπικές και περιουσιακές σχέσεις τους. Οι γονείς μπορούν να λαμβάνουν από κοινού αποφάσεις για όλα τα θέματα που αφορούν την ανάπτυξη του τέκνου.

10 Ποιο είναι το αρμόδιο δικαστήριο (ή άλλη αρχή) στο οποίο κατατίθεται η αγωγή για την άσκηση της γονικής μέριμνας; Ποιες είναι οι τυπικές διαδικασίες και ποια έγγραφα πρέπει να συνοδεύουν το αίτημα;

Τα αιτήματα που αφορούν τα δικαιώματα επιμέλειας και επικοινωνίας θα πρέπει να υποβάλλονται ενώπιον του δικαστηρίου στον τόπο κατοικίας του τέκνου. Σε διαφορές σχετικά με δικαιώματα επιμέλειας και επικοινωνίας ως τόπος κατοικίας των τέκνων θεωρείται ο εγγεγραμμένος τόπος κατοικίας των γονέων. Εάν οι εγγεγραμμένοι τόποι κατοικίας των γονέων ενός τέκνου βρίσκονται σε διαφορετικές διοικητικές περιοχές, ως τόπος κατοικίας του τέκνου θεωρείται ο εγγεγραμμένος τόπος κατοικίας του γονέα με τον οποίο ζει. Εάν οι γονείς του τέκνου ή το τέκνο δεν διαθέτει εγγεγραμμένο τόπο κατοικίας, ως τόπος κατοικίας του τέκνου θεωρείται ο τόπος κατοικίας των γονέων.

Τα αιτήματα θα πρέπει να υποβάλλονται σύμφωνα με το άρθρο 128 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (Civilprocesa likums). Όσον αφορά τα έγγραφα που θα πρέπει να συνοδεύουν την υποβολή του αιτήματος εφαρμόζεται το άρθρο 129 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.

Το αίτημα μπορεί επίσης να συνοδεύεται από γνώμη οικογενειακού δικαστηρίου σχετικά με το οικείο θέμα.

11 Ποια διαδικασία ακολουθείται στην περίπτωση αυτή; Υπάρχει διαδικασία κατεπείγοντος;

Οι δικαστικές διαδικασίες σε αστικές υποθέσεις διέπονται από τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας της Λετονίας. Οι υποθέσεις που αφορούν την προστασία των δικαιωμάτων και του συμφέροντος τέκνων εκδικάζονται από το δικαστήριο κατά προτεραιότητα. Το δικαστήριο ζητάει από το οικογενειακό δικαστήριο να εκφανθεί σχετικά με τη χορήγηση της επιμέλειας, τη φροντίδα των τέκνων και τη διαδικασία για την άσκηση του δικαιώματος επικοινωνίας. Καλεί έναν εκπρόσωπο να παραστεί στην ακροαματική διαδικασία ώστε να ζητήσει τη γνώμη του τέκνου, εάν αυτό είναι ικανό για κρίση, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και τον βαθμό ωριμότητάς του.

Οι αστικές υποθέσεις εκδικάζονται από τα δικαστήρια σε δημόσια συνεδρίαση, με εξαίρεση, για παράδειγμα, τις υποθέσεις επιμέλειας και δικαιωμάτων επικοινωνίας. Παρομοίως, το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει, κατόπιν αιτιολογημένου αιτήματος των διαδίκων ή κατά την κρίση του, ότι η διαδικασία, ή μέρος αυτής, θα διεξαχθεί κεκλεισμένων των θυρών, για λόγους συμφέροντος των ανηλίκων.

Τα μέρη έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν αιτιολογημένο αίτημα στο δικαστήριο ζητώντας την ταχύτερη εκδίκαση της υπόθεσης. Στη συνέχεια, το δικαστήριο εξετάζει το εν λόγω αίτημα.

Κατόπιν αιτήματος ενός από τα μέρη, η δικαστική απόφαση μπορεί να καλύπτει εξ ολοκλήρου ή εν μέρει τη διατροφή των τέκνων και, σε υποθέσεις σχετικά με την επιμέλεια και το δικαίωμα επικοινωνίας, η απόφαση ή τμήματα αυτής να είναι άμεσα εκτελεστά.

Κατόπιν αιτήματος ενός από τα μέρη, το δικαστήριο εκδίδει απόφαση που ρυθμίζει προσωρινά τη διατροφή του τέκνου έως την έκδοση της σχετικής απόφασης.

12 Μπορώ να τύχω νομικής συνδρομής για την κάλυψη των εξόδων της διαδικασίας;

Τα άτομα που είναι χαμηλού εισοδήματος ή άπορα, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί έτσι βάσει της προβλεπόμενης στη νομοθεσία διαδικασίας, και τα άτομα που ξαφνικά περιέρχονται στη θέση αυτή και σε οικονομική κατάσταση που τα εμποδίζει να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους (ύστερα από φυσική καταστροφή, περιπτώσεις ανωτέρας βίας ή άλλες περιστάσεις εκτός του ελέγχου τους) ή τα οποία βρίσκονται εξ ολοκλήρου στη φροντίδα του κράτους ή των δημοτικών αρχών (στο εξής: ειδική κατάσταση) έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν την παροχή οικονομικής συνδρομής για νομική αρωγή.

Κατόπιν αιτιολογημένου αιτήματος το δικαστήριο ή ο αρμόδιος δικαστής εξετάζει την οικονομική κατάσταση των ενδιαφερομένων και τους απαλλάσσει πλήρως ή εν μέρει από την καταβολή νομικών δαπανών στον κρατικό προϋπολογισμό, αναστέλλοντας συγχρόνως την υποχρεωτική καταβολή δικαστικών δαπανών στον κρατικό προϋπολογισμό ή καθορίζοντας σχετικές δόσεις.

Σύμφωνα με τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, οι αιτούντες απαλλάσσονται από την καταβολή δικαστικών δαπανών στον κρατικό προϋπολογισμό για αιτήματα που αφορούν την πληρωμή διατροφής τέκνου.

13 Είναι δυνατή η άσκηση ένδικου μέσου κατά απόφασης για τη γονική μέριμνα;

Κατά της απόφασης μπορούν να ασκηθούν τακτικά ένδικα μέσα, δηλ. να ασκηθεί έφεση ενώπιον του Περιφερειακού Δικαστηρίου (Apgabaltiesa), ή να υποβληθεί αίτηση αναίρεσης ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου (Augstākajā tiesa).

14 Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να απαιτηθεί προσφυγή σε δικαστήριο ή άλλη αρχή για την εκτέλεση απόφασης σχετικής με τη γονική μέριμνα. Ποια διαδικασία εφαρμόζεται στις περιπτώσεις αυτές;

Οι δικαστικές αποφάσεις εφαρμόζονται μόλις τελεσιδικήσουν ή αμέσως, εάν κηρυχθούν άμεσα εκτελεστές.

Εκτελούνται από δικαστικούς επιμελητές.

15 Τι πρέπει να πράξω για να επιτύχω την αναγνώριση και εκτέλεση σε αυτό το κράτος μέλος απόφασης γονικής μέριμνας που εκδόθηκε από δικαστήριο άλλου κράτους μέλους;

Οι αποφάσεις αλλοδαπών δικαστηρίων αναγνωρίζονται και εκτελούνται από τα δικαστήρια της Λετονίας.

Οι αποφάσεις δικαστηρίων της αλλοδαπής αναγνωρίζονται και εκτελούνται σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και τον κανονισμό (ΕΚ) 2201/2003 του Συμβουλίου για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, ο οποίος καταργεί τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1347/2000.

Η αίτηση για κήρυξη εκτελεστότητας υποβάλλεται ενώπιον του τοπικού δικαστηρίου (ή του δικαστηρίου της πόλης) στον τόπο μόνιμης κατοικίας του προσώπου κατά του οποίου ζητείται η εκτέλεση ή στον τόπο μόνιμης κατοικίας του τέκνου το οποίο αφορά η εκτέλεση. Την απόφαση έγκρισης ή απόρριψης της κήρυξης εκτελεστότητας εκδίδει δικαστήριο σε μονομελή σύνθεση, βάσει της αίτησης που υποβλήθηκε και των εγγράφων που τη συνοδεύουν, εντός 10 ημερών από την ημέρα υποβολής της αίτησης, χωρίς κλήτευση των διαδίκων.

16 Σε ποιο δικαστήριο αυτού του κράτους μέλους πρέπει να προσφύγω κατά της αναγνώρισης και εκτέλεσης απόφασης γονικής μέριμνας που εκδόθηκε από δικαστήριο άλλου κράτους μέλους; Ποια διαδικασία ακολουθείται σε αυτή την περίπτωση;

Η απόφαση πρωτοδικείου σχετικά με την αναγνώριση απόφασης αλλοδαπού δικαστηρίου μπορεί να προσβληθεί με την υποβολή συμπληρωματικής προσφυγής ενώπιον του περιφερειακού δικαστηρίου. Η απόφαση του περιφερειακού δικαστηρίου μπορεί να προσβληθεί με την υποβολή συμπληρωματικής προσφυγής ενώπιον της Γερουσίας (Senāts).

Ένας από τους διαδίκους, ο εγγεγραμμένος τόπος κατοικίας του οποίου είναι στη Λετονία ή, σε διαφορετική περίπτωση, ο τόπος διαμονής του οποίου είναι στη Λετονία, μπορεί να ασκήσει συμπληρωματική προσφυγή εντός 30 ημερών από την παραλαβή της απόφασης· Ένας από τους διαδίκους, ο εγγεγραμμένος τόπος κατοικίας του οποίου ή ο τόπος διαμονής του οποίου δεν είναι στη Λετονία, μπορεί να ασκήσει συμπληρωματική προσφυγή εντός 60 ημερών από την παραλαβή της απόφασης·

17 Ποιο είναι το εφαρμοστέο δίκαιο στις διαδικασίες γονικής μέριμνας όταν το παιδί ή οι γονείς δεν διαμένουν σε αυτό το κράτος μέλος ή έχουν διαφορετικές ιθαγένειες;

Η Λετονία δεσμεύεται από τη Σύμβαση της Χάγης, της 19ης Οκτωβρίου 1996, για τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση, την εκτέλεση και τη συνεργασία ως προς τη γονική ευθύνη και τα μέτρα προστασίας των παιδιών, καθώς και τις διμερείς συμφωνίες σχετικά με την παροχή νομικής συνδρομής που έχουν επισυναφτεί μεταξύ της Δημοκρατίας της Λετονίας και της Ρωσικής Ομοσπονδίας, της Ουκρανίας, της Δημοκρατίας της Λευκορωσίας, της Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν, της Δημοκρατίας της Κιργιζίας και της Δημοκρατίας της Μολδαβίας.

Αυτή η ιστοσελίδα είναι μέρος του ιστότοπου Η Ευρώπη σου.

Θα μας βοηθούσαν πολύ τα σχόλιά σας σχετικά με τη χρησιμότητα των παρεχόμενων πληροφοριών.

Τελευταία επικαιροποίηση: 28/01/2025