Czym jest Eurojust?
Eurojust, czyli Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych z siedzibą w Hadze (Niderlandy), to organ, w ramach którego krajowe organy sądowe państw członkowskich UE ściśle współpracują w celu zwalczania poważnej przestępczości transgranicznej. Eurojust ma za zadanie przyczyniać się do poprawy bezpieczeństwa w Europie poprzez koordynację prac krajowych organów państw członkowskich UE i państw trzecich w zakresie prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń.
Jakie są zadania i kompetencje Eurojustu?
Eurojust wspiera i wzmacnia koordynację i współpracę między krajowymi organami prowadzącymi postępowania przygotowawcze i organami właściwymi w zakresie wnoszenia i popierania oskarżeń w związku z poważną przestępczością, która wchodzi w zakres właściwości Eurojustu, jeżeli przestępczość ta dotyka co najmniej dwóch państw członkowskich lub wymaga wspólnego ścigania, w oparciu o operacje przeprowadzane i informacje dostarczane przez organy państw członkowskich, Europol, Prokuraturę Europejską i OLAF.
Wykonując swoje zadania, Eurojust uwzględnia wnioski składane przez właściwe organy państw członkowskich, informacje zgromadzone samodzielnie oraz dostarczone przez właściwe władze, instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii.
Ponadto Eurojust ułatwia wykonywanie wniosków i decyzji dotyczących współpracy wymiarów sprawiedliwości, w tym wniosków i decyzji opartych na instrumentach służących wdrożeniu zasady wzajemnego uznawania.
Eurojust jest właściwy w sprawach dotyczących form poważnej przestępczości wymienionych w rozporządzeniu w sprawie Eurojustu. Jednakże od daty podjęcia przez Prokuraturę Europejską zadań związanych z prowadzeniem postępowań przygotowawczych oraz wnoszeniem i popieraniem oskarżeń Eurojust nie wykonuje swojej właściwości w sprawach dotyczących przestępstw, w przypadku których Prokuratura Europejska wykonuje swoją właściwość, z wyjątkiem spraw dotyczących również państw członkowskich, które nie uczestniczą we wzmocnionej współpracy w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej, a także na wniosek tych państw członkowskich lub na wniosek Prokuratury Europejskiej.
Eurojust wykonuje swoją właściwość w sprawach dotyczących przestępstw mających wpływ na interesy finansowe Unii w przypadkach dotyczących państw członkowskich uczestniczących we wzmocnionej współpracy dotyczącej ustanowienia Prokuratury Europejskiej, w odniesieniu do których Prokuratura Europejska nie jest jednak właściwa lub podejmuje decyzję o niewykonywaniu swojej właściwości.
Jak działa Eurojust?
Eurojust pomaga w prowadzeniu postępowań przygotowawczych oraz wnoszeniu i popieraniu oskarżeń w wielu różnych dziedzinach. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnego podejścia. Często, żeby namierzyć i ująć podejrzanych, organy śledcze i organy ścigania muszą działać niezwłocznie. W takich sytuacjach organy krajowe mogą skorzystać ze specjalnych usług jednostki dyżurnej Eurojustu, obejmujących np. pomoc w szybkim wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania (ENA) czy nakazu zabezpieczenia mienia lub w zgromadzeniu materiału dowodowego na podstawie europejskiego nakazu dochodzeniowego (END). Bywa również tak, że postępowanie przygotowawcze toczy się powoli i metodycznie, a skrupulatne planowanie, koordynowanie i omawianie działań trwa kilka miesięcy lub nawet lat – Eurojust pełni wtedy funkcję koordynacyjną. Cztery główne formy wsparcia udzielanego przez Eurojust to: wspólne zespoły dochodzeniowo-śledcze, unijne narzędzia współpracy sądowej, spotkania koordynacyjne i centra koordynacyjne.
Sprawy kierowane do Eurojustu odnoszą się do co najmniej dwóch państw członkowskich albo do państwa członkowskiego i państwa trzeciego. Czasem dotyczą przestępstw, które popełniono w jednym państwie członkowskim, ale ich skutki wykraczają poza jego granice. Państwa członkowskie mają do dyspozycji rozległe doświadczenie i fachową wiedzę Eurojustu w zakresie współpracy wymiarów sprawiedliwości, w tym zestaw narzędzi do rozwiązywania kwestii takich jak konflikt jurysdykcji, ekstradycja, dopuszczalność dowodów oraz zamrożenie i odzyskiwanie aktywów. Ponieważ Eurojust współpracuje z organami wszystkich państw członkowskich i wielu państw trzecich, może szybko rozpatrywać wnioski, co nieraz umożliwia rozwiązanie sprawy w ciągu kilku godzin.
Struktura Eurojustu
Kolegium Eurojustu składa się z przedstawicieli krajowych – po jednym z każdego państwa członkowskiego UE (z wyjątkiem Danii, która na mocy protokołu nr 22 nie jest związana rozporządzeniem w sprawie Eurojustu). Przedstawicielami krajowymi są sędziowie, prokuratorzy lub inni pracownicy organów sądowych mający równoważne kompetencje. Pomagają im zastępcy i asystenci.
Gdy kolegium wykonuje funkcje kierownicze, w jego skład wchodzi także przedstawiciel Komisji Europejskiej. Kolegium nadzoruje przewodniczący Eurojustu, wybierany na maksymalnie dwie czteroletnie kadencje. W wykonywaniu zadań pomagają mu wiceprzewodniczący, których obowiązuje taki sam limit kadencji.
Kolegium jest wspierane w wykonywaniu funkcji kierowniczych przez zarząd Eurojustu. Zarząd nadzoruje niezbędne prace przygotowawcze prowadzone przez dyrektora administracyjnego dotyczące kwestii administracyjnych, które ma przyjąć kolegium, oraz podejmuje decyzje administracyjne szczegółowo opisane w art. 16 rozporządzenia w sprawie Eurojustu.
Na czele zarządu stoi przewodniczący Eurojustu. W skład tego organu wchodzą też wiceprzewodniczący Eurojustu oraz przedstawiciel Komisji Europejskiej. Do zarządu powołuje się jeszcze dwóch innych członków kolegium, w systemie dwuletniej rotacji.
Kolegium wspiera administracja Eurojustu, którą zarządza dyrektor administracyjny.