1 Είναι δυνατή η διεξαγωγή αποδείξεων μέσω βιντεοδιάσκεψης, είτε με τη συμμετοχή δικαστηρίου στο αιτούν κράτος μέλος είτε απευθείας από δικαστήριο του εν λόγω κράτους μέλους; Εάν ναι, ποιες είναι οι σχετικές εθνικές διαδικασίες ή οι νόμοι που εφαρμόζονται;
Ναι, είναι δυνατή η διεξαγωγή αποδείξεων μέσω βιντεοδιάσκεψης. Το άρθρο 20 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/1783 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη συνεργασία μεταξύ των δικαστηρίων των κρατών μελών κατά τη διεξαγωγή αποδείξεων σε αστικές ή εμπορικές υποθέσεις (αναδιατύπωση) προβλέπει ότι το αιτούν δικαστήριο διεξάγει αποδείξεις μέσω βιντεοδιάσκεψης ή άλλης τεχνολογίας επικοινωνιών, υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω τεχνολογία είναι διαθέσιμη στο δικαστήριο και το δικαστήριο κρίνει ότι η χρήση τέτοιου είδους τεχνολογίας ενδείκνυται στις ειδικές περιστάσεις της υπόθεσης. Τα εσθονικά δικαστήρια διαθέτουν τον απαραίτητο εξοπλισμό για τη διεξαγωγή βιντεοδιασκέψεων. Σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 6 του εσθονικού Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (ΚΠολΔ — Tsiviilkohtumenetluse seadustik — διαθέσιμος ηλεκτρονικά εδώ), οι διατάξεις του εν λόγω κώδικα εφαρμόζονται στη συνδρομή για τη διεξαγωγή αποδείξεων στην Εσθονία κατόπιν αιτήματος που υποβάλλεται από δικαστήριο κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την προϋπόθεση ότι δεν ορίζεται διαφορετικά στις διατάξεις του κανονισμού (ΕΕ) 2020/1783 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη συνεργασία μεταξύ των δικαστηρίων των κρατών μελών κατά τη διεξαγωγή αποδείξεων σε αστικές ή εμπορικές υποθέσεις (αναδιατύπωση). Σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 5 του ΚΠολΔ, εάν δεν προβλέπεται διαφορετικά από νόμο ή συνθήκη, τα εσθονικά δικαστήρια παρέχουν δικαστική συνδρομή κατά την εκτέλεση διαδικαστικής πράξης κατόπιν αιτήματος αλλοδαπού δικαστηρίου σε περίπτωση που, βάσει του εσθονικού δικαίου, η αιτούμενη διαδικαστική πράξη εμπίπτει στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα του εσθονικού δικαστηρίου και δεν απαγορεύεται από τον νόμο. Είναι επίσης δυνατή η εκτέλεση διαδικαστικής πράξης σύμφωνα με το δίκαιο άλλης χώρας, εάν αυτό είναι αναγκαίο για τη διεξαγωγή της διαδικασίας στη συγκεκριμένη χώρα και δεν θίγει τα συμφέροντα των διαδίκων. Οι συνεδριάσεις των δικαστηρίων που διεξάγονται με τη μορφή βιντεοδιάσκεψης διέπονται από το άρθρο 350 του ΚΠολΔ. Δεν εφαρμόζονται ειδικές διατάξεις ή περιορισμοί στη διοργάνωση βιντεοδιάσκεψης βάσει του κανονισμού 2020/1783, συμπεριλαμβανομένης —στην περίπτωση δίκης ή ακροαματικής διαδικασίας που διεξάγονται με τη μορφή βιντεοδιάσκεψης— της διοργάνωσης βιντεοδιάσκεψης απευθείας από το αιτούν δικαστήριο άλλου κράτους μέλους σύμφωνα με το άρθρο 20 του εν λόγω κανονισμού.
2 Υπάρχουν περιορισμοί όσον αφορά τα πρόσωπα που μπορούν να εξεταστούν μέσω βιντεοδιάσκεψης — για παράδειγμα, πρόκειται μόνο για μάρτυρες ή μπορούν να εξεταστούν κατ’ αυτόν τον τρόπο και άλλα πρόσωπα, όπως πραγματογνώμονες ή διάδικοι;
Σύμφωνα με το άρθρο 350 παράγραφος 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, οι διάδικοι σε συνεδρίαση δικαστηρίου που διεξάγεται με τη μορφή βιντεοδιάσκεψης έχουν τη δυνατότητα να εκτελέσουν τις διαδικαστικές πράξεις σε πραγματικό χρόνο, δηλαδή μπορούν να δώσουν ένορκη κατάθεση ή, στο πλαίσιο υποθέσεων της εκούσιας δικαιοδοσίας, ανομωτί κατάθεση· Σύμφωνα με το άρθρο 350 παράγραφος 2, η εξέταση μάρτυρα ή πραγματογνώμονα μπορεί επίσης να γίνει σε συνεδρίαση η οποία διεξάγεται με τη μορφή βιντεοδιάσκεψης.
Αυτό σημαίνει ότι οι συμμετέχοντες στη διαδικασία μπορούν να δώσουν, σε συνεδρίαση δικαστηρίου με τη μορφή βιντεοδιάσκεψης, ένορκη κατάθεση ή, σε υποθέσεις της εκούσιας δικαιοδοσίας, ανωμοτί κατάθεση. Η εξέταση μάρτυρα ή πραγματογνώμονα μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί σε συνεδρίαση δικαστηρίου με τη μορφή βιντεοδιάσκεψης.
3 Ποιοι περιορισμοί, εφόσον υπάρχουν, διέπουν το είδος των αποδεικτικών μέσων που μπορούν να υποβληθούν με βιντεοδιάσκεψη;
Βλ. απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα.
4 Υπάρχουν περιορισμοί σχετικά με τον τόπο όπου πρέπει να εξεταστεί το πρόσωπο μέσω βιντεοδιάσκεψης — πρέπει, δηλαδή, να βρίσκεται σε δικαστήριο;
Σύμφωνα με το άρθρο 350 παράγραφος 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το δικαστήριο μπορεί να διεξαγάγει τη συνεδρίαση με τη μορφή βιντεοδιάσκεψης κατά τέτοιον τρόπο ώστε οι συμμετέχοντες στη διαδικασία ή οι εκπρόσωποι ή σύμβουλοί τους να έχουν τη δυνατότητα να βρίσκονται σε άλλον τόπο κατά τη στιγμή διεξαγωγής της συνεδρίασης του δικαστηρίου και να εκτελούν τις διαδικαστικές πράξεις σε πραγματικό χρόνο στον συγκεκριμένο τόπο.
Επομένως, τα δικαστήρια μπορούν να διεξάγουν συνεδριάσεις με τη μορφή βιντεοδιάσκεψης έτσι ώστε τα προς ακρόαση πρόσωπα να μην είναι υποχρεωμένα να βρίσκονται στο δικαστήριο κατά την εξέτασή τους.
5 Επιτρέπεται η καταγραφή των ακροάσεων μέσω βιντεοδιάσκεψης και, εάν ναι, είναι διαθέσιμη η δυνατότητα;
Ναι, η καταγραφή ακροάσεων επιτρέπεται. Η καταγραφή πραγματοποιείται σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 52 ή στο άρθρο 42 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (ΚΠολΔ). Ο εξοπλισμός για την εξ αποστάσεως ακρόαση ο οποίος χρησιμοποιείται στα δικαστήρια καθιστά εφικτή την καταγραφή των ακροάσεων σύμφωνα με το άρθρο 52 του ΚΠολΔ.
6 Σε ποια γλώσσα πρέπει να διεξαχθεί η ακρόαση: α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;
Σύμφωνα με το άρθρο 32 παράγραφος 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (ΚΠολΔ), η γλώσσα της δικαστικής διαδικασίας και της δικονομικής διαδικασίας είναι τα εσθονικά. Σύμφωνα με το άρθρο 32 παράγραφος 2 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, τα πρακτικά των συνεδριάσεων και άλλων διαδικαστικών πράξεων συντάσσονται στα εσθονικά. Κατάθεση ή δήλωση που δίνεται σε ξένη γλώσσα στο πλαίσιο ακροαματικής διαδικασίας μπορεί επίσης να καταχωριστεί από το δικαστήριο στα πρακτικά τόσο στην πρωτότυπη γλώσσα όσο και μεταφρασμένη στα εσθονικά, εάν αυτό είναι αναγκαίο για την ακριβή αποτύπωση της εν λόγω κατάθεσης ή δήλωσης. Ο εσθονικός Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας δεν περιέχει ειδικές διατάξεις σχετικά με τη γλώσσα στην οποία πρέπει να λαμβάνονται οι καταθέσεις ή οι δηλώσεις κατόπιν αιτήματος δικαστηρίου άλλου κράτους μέλους σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/1783 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη συνεργασία μεταξύ των δικαστηρίων των κρατών μελών κατά τη διεξαγωγή αποδείξεων σε αστικές ή εμπορικές υποθέσεις (αναδιατύπωση).
7 Εάν απαιτούνται διερμηνείς, ποιος είναι υπεύθυνος για την εξεύρεσή τους και πού πρέπει να βρίσκονται α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;
Σύμφωνα με το άρθρο 34 παράγραφος 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, εάν ένας από τους συμμετέχοντες στη διαδικασία δεν γνωρίζει άριστα την εσθονική γλώσσα και δεν έχει ορίσει εκπρόσωπο κατά τη διαδικασία, το δικαστήριο, όπου είναι δυνατόν, ορίζει κατά τη διαδικασία διερμηνέα κατόπιν αιτήματος του συγκεκριμένου συμμετέχοντος ή αυτεπαγγέλτως. Η συμμετοχή διερμηνέα δεν είναι υποχρεωτική αν οι δηλώσεις του συμμετέχοντος στη διαδικασία μπορούν να γίνουν κατανοητές από το δικαστήριο και τους άλλους συμμετέχοντες. Το δικαστήριο, αν δεν είναι σε θέση να ορίσει άμεσα διερμηνέα, διατάσσει τον συμμετέχοντα που χρειάζεται τις υπηρεσίες τέτοιου προσώπου να βρει διερμηνέα ή εκπρόσωπο με άριστη γνώση εσθονικών εντός προθεσμίας που ορίζει το δικαστήριο (άρθρο 34 παράγραφος 2 του ΚΠολΔ). Ο εσθονικός Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας δεν περιέχει ειδικές διατάξεις σχετικά με τον τόπο στον οποίο πρέπει να βρίσκεται ο διερμηνέας που χρησιμοποιείται κατά τη διεξαγωγή αποδείξεων σύμφωνα με τον κανονισμό.
8 Ποια διαδικασία διέπει τις λεπτομέρειες της ακρόασης και την ενημέρωση του προς εξέταση προσώπου σχετικά με τον χρόνο και τον τόπο αυτής α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων; Και στις δύο περιπτώσεις, μετά από ποιο χρονικό διάστημα θα πρέπει να προσδιοριστεί η ακρόαση, ώστε να μπορεί το πρόσωπο που θα εξεταστεί να ενημερωθεί καταλλήλως;
Σύμφωνα με το άρθρο 343 παράγραφος 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το δικαστήριο, για να κοινοποιήσει τον χρόνο και τον τόπο διεξαγωγής της συνεδρίασης, αποστέλλει κλήσεις στους συμμετέχοντες και στα άλλα πρόσωπα που πρέπει να κληθούν να συμμετάσχουν στη συνεδρίαση. Σύμφωνα με το άρθρο 343 παράγραφος 2 του ΚΠολΔ, το διάστημα που μεσολαβεί από την επίδοση των κλήσεων μέχρι την ημερομηνία της συνεδρίασης πρέπει να είναι τουλάχιστον δέκα ημέρες. Το εν λόγω διάστημα μπορεί επίσης να είναι συντομότερο, εάν υπάρξει σχετική συμφωνία των συμμετεχόντων στη δίκη.
9 Τι κόστος συνεπάγεται η χρήση βιντεοδιάσκεψης και πώς πρέπει να καταβληθεί;
Τα έξοδα που συνεπάγεται η διεξαγωγή αποδείξεων βάσει του κανονισμού 2020/1783 καθορίζονται στο άρθρο 22 του εν λόγω κανονισμού. Σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 4 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το αιτούν δικαστήριο δεν καλύπτει τα έξοδα που συνεπάγεται η διαδικαστική πράξη. Το δικαστήριο εκτελέσεως της διαδικαστικής πράξης ενημερώνει το αιτούν δικαστήριο σχετικά με τα έξοδα. Ως τέτοια λογίζονται οι δαπάνες που αφορούν την υπό κρίση υπόθεση. Τα έξοδα διεξαγωγής αποδείξεων, δεδομένου ότι αποτελούν δαπάνες που είναι αναγκαίες για τη διεκπεραίωση της διαδικασίας, πρέπει να καταβάλλονται σύμφωνα με το άρθρο 148 παράγραφος 1 του ΚΠολΔ, το οποίο ορίζει ότι, εάν το δικαστήριο δεν αποφασίσει διαφορετικά, τα αναγκαία για τη διαδικασία έξοδα προκαταβάλλονται, στον βαθμό που εντέλλεται το δικαστήριο, από τον συμμετέχοντα στη διαδικασία που κατέθεσε την αίτηση η οποία παρήγαγε τα εν λόγω έξοδα. Εάν αμφότεροι οι διάδικοι καταθέσουν αίτηση, ή εάν κληθεί μάρτυρας ή πραγματογνώμονας, η εάν μία έρευνα διενεργηθεί με πρωτοβουλία του δικαστηρίου, τα έξοδα επιβάλλονται ισομερώς στους διαδίκους. Καθώς τα δικαστήρια διαθέτουν εξοπλισμό για τη διεξαγωγή βιντεοδιασκέψεων, η χρήση του δεν θα πρέπει να συνεπάγεται επιπλέον κόστος.
10 Ποιες απαιτήσεις, εφόσον υπάρχουν, εξασφαλίζουν ότι το πρόσωπο που εξετάζεται απευθείας από το αιτούν δικαστήριο έχει ενημερωθεί ότι η διεξαγωγή των αποδείξεων θα πραγματοποιηθεί σε εθελοντική βάση;
Εφαρμόζεται το άρθρο 19 παράγραφος 2 του κανονισμού, σύμφωνα με το οποίο το προς ακρόαση πρόσωπο ενημερώνεται ότι η απευθείας εξέτασή του θα πραγματοποιηθεί σε εθελοντική βάση.
11 Ποια διαδικασία ακολουθείται για την εξακρίβωση της ταυτότητας του προς εξέταση προσώπου;
Σύμφωνα με το άρθρο 347 παράγραφος 2 σημείο 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το δικαστήριο, κατά την έναρξη της συνεδρίασης, ελέγχει ποιοι από τους κλητευθέντες είναι παρόντες στην αίθουσα και εξακριβώνει την ταυτότητά τους. Ο ΚΠολΔ δεν προβλέπει ειδική διαδικασία για την εξακρίβωση των στοιχείων ταυτότητας κατά τη διάρκεια συνεδρίασης. Το δικαστήριο είναι υποχρεωμένο να εξακριβώνει την ταυτότητα των κλητευθέντων. Για τον σκοπό αυτό, ελέγχει, π.χ., το δελτίο ταυτότητας του κλητευθέντος το οποίο έχει φωτογραφία του εν λόγω προσώπου. Για παράδειγμα, η ταυτότητα προσώπου που συμμετέχει σε βιντεοδιάσκεψη είναι δυνατόν να προσδιοριστεί με βάση αντίγραφο εγγράφου που είχε υποβληθεί προηγουμένως στο δικαστήριο.
12 Ποιες απαιτήσεις ορκοδοσίας ισχύουν και ποιες πληροφορίες απαιτούνται από το αιτούν δικαστήριο όταν απαιτείται ορκοδοσία κατά την απευθείας διεξαγωγή αποδείξεων σύμφωνα με τα άρθρα 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;
Σύμφωνα με το άρθρο 269 παράγραφος 2 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, οι συμμετέχοντες στη διαδικασία, πριν από την εξέτασή τους, πρέπει να δώσουν τον ακόλουθο όρκο:
«Ο/Η υποφαινόμενος/-η δηλώνω, στην τιμή και στη συνείδησή μου, πως θα πω όλη την αλήθεια και μόνο την αλήθεια, χωρίς να αποκρύψω, να προσθέσω ή να αλλάξω οποιοδήποτε στοιχείο.» Οι συμμετέχοντες στη διαδικασία δίνουν τον όρκο προφορικά και υπογράφουν το κείμενο του όρκου.
Σύμφωνα με το άρθρο 36 παράγραφος 1 του ΚΠολΔ, οι συμμετέχοντες στη διαδικασία που δεν γνωρίζουν άριστα την εσθονική γλώσσα πρέπει να δίνουν τον όρκο σε γλώσσα της οποίας έχουν άριστη γνώση. Σύμφωνα με το άρθρο 36 παράγραφος 2 του ΚΠολΔ, η υπογραφή τίθεται στο εσθονικό κείμενο του όρκου, το οποίο μεταφράζεται απευθείας στο οικείο πρόσωπο προτού το υπογράψει.
Το άρθρο 262 παράγραφος 1 δεύτερη περίοδος του ΚΠολΔ ορίζει ότι το δικαστήριο, πριν από τις μαρτυρικές καταθέσεις, πρέπει να ενημερώσει σαφώς τους μάρτυρες ότι είναι υποχρεωμένοι να πουν την αλήθεια και να τους εξηγήσει το περιεχόμενο των άρθρων 256-259 του ΚΠολΔ. Σύμφωνα με το άρθρο 303 παράγραφος 5 του ΚΠολΔ, οι διατάξεις σχετικά με την ακρόαση μαρτύρων εφαρμόζονται και στην ακρόαση πραγματογνωμόνων. Το δικαστήριο προειδοποιεί κάθε μη πιστοποιημένο πραγματογνώμονα ή μη εγγεγραμμένο τεχνικό σύμβουλο, προτού παραδώσουν τη γνωμοδότησή τους, ότι είναι υπόλογοι σε περίπτωση που παράσχουν εν γνώσει τους εσφαλμένη γνωμοδότηση, και επιβεβαιώνουν ότι έλαβαν γνώση αυτής της προειδοποίησης, υπογράφοντας τα πρακτικά της συνεδρίασης ή το κείμενο της προειδοποίησης. Η υπογεγραμμένη προειδοποίηση υποβάλλεται στο δικαστήριο μαζί με τη γνωμοδότηση του πραγματογνώμονα ή τεχνικού συμβούλου.
13 Πώς διασφαλίζεται ότι υπάρχει υπεύθυνος επικοινωνίας στον τόπο της βιντεοδιάσκεψης με τον οποίο μπορεί να επικοινωνήσει το αιτούν δικαστήριο, καθώς και πρόσωπο διαθέσιμο κατά την ημέρα της ακρόασης για τον χειρισμό των εγκαταστάσεων βιντεοδιάσκεψης και την αντιμετώπιση τυχόν τεχνικών προβλημάτων;
Σύμφωνα με το άρθρο 350 παράγραφος 3 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, σε συνεδρίαση που πραγματοποιείται με τη μορφή βιντεοδιάσκεψης, πρέπει να διασφαλίζεται το δικαίωμα κάθε συμμετέχοντος να καταθέτει αιτήσεις και προσφυγές και να διατυπώνει γνώμες επί των αιτήσεων και προσφυγών άλλων συμμετεχόντων. Εξίσου πρέπει να διασφαλίζονται με τεχνικά ασφαλή τρόπο οι άλλες προϋποθέσεις της συνεδρίασης όσον αφορά τη μετάδοση εικόνας και ήχου σε πραγματικό χρόνο από τους συμμετέχοντες στη διαδικασία που δεν είναι παρόντες στο δικαστήριο προς το δικαστήριο, και αντιστρόφως.
Κάθε δικαστήριο απασχολεί έναν υπάλληλο στο κέντρο μητρώων και πληροφοριακών συστημάτων, ο οποίος εργάζεται ως εσωτερικός ειδικός σε θέματα πληροφορικής, εξασφαλίζει τη λειτουργικότητα του εξοπλισμού βιντεοδιάσκεψης και επιλύει κάθε τεχνικό πρόβλημα.
14 Ποιες, ενδεχομένως, συμπληρωματικές πληροφορίες απαιτούνται από το αιτούν δικαστήριο;
Οι πληροφορίες που μπορούν να απαιτηθούν αναγράφονται στο έντυπο της αίτησης. Η απαίτηση τυχόν επιπλέον πληροφοριών εξαρτάται από τις ειδικές περιστάσεις της εκάστοτε υπόθεσης.
Σύμφωνα με το άρθρο 32 παράγραφος 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, η γλώσσα της δικαστικής διαδικασίας και της δικονομικής διαδικασίας είναι τα εσθονικά. Σύμφωνα με το άρθρο 32 παράγραφος 2 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, τα πρακτικά των συνεδριάσεων και άλλων διαδικαστικών πράξεων συντάσσονται στα εσθονικά. Κατάθεση ή δήλωση που δίνεται σε ξένη γλώσσα στο πλαίσιο ακροαματικής διαδικασίας μπορεί επίσης να καταχωριστεί από το δικαστήριο στα πρακτικά τόσο στην πρωτότυπη γλώσσα όσο και μεταφρασμένη στα εσθονικά, εάν αυτό είναι αναγκαίο για την ακριβή αποτύπωση της εν λόγω κατάθεσης ή δήλωσης. Ο εσθονικός Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας δεν περιέχει ειδικές διατάξεις, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/1783 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη συνεργασία μεταξύ των δικαστηρίων των κρατών μελών κατά τη διεξαγωγή αποδείξεων σε αστικές ή εμπορικές υποθέσεις (αναδιατύπωση), σχετικά με το γλωσσικό καθεστώς για τη λήψη μαρτυρικών καταθέσεων ή δηλώσεων.