1 Είναι δυνατή η διεξαγωγή αποδείξεων μέσω βιντεοδιάσκεψης, είτε με τη συμμετοχή δικαστηρίου στο αιτούν κράτος μέλος είτε απευθείας από δικαστήριο του εν λόγω κράτους μέλους; Εάν ναι, ποιες είναι οι σχετικές εθνικές διαδικασίες ή οι νόμοι που εφαρμόζονται;
Ο κώδικας πολιτικής δικονομίας (Zakon o parničnom postupku) [Narodne Novine (NN, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Δημοκρατίας της Κροατίας) αριθ. 53/91, 91/92, 58/93, 112/99, 88/01, 117/03, 88/05, 02/07, 84/08, 123/08, 57/11, 148/11, 25/13, 89/14, 70/19, 80/22 και 155/23, στο εξής: ZPP] καθορίζει τον τρόπο διεξαγωγής αποδείξεων εξ αποστάσεως σε αστικές υποθέσεις. Σύμφωνα με το άρθρο 115 παράγραφος 3 του ZPP, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει τη διεξαγωγή συγκεκριμένων αποδείξεων εξ αποστάσεως με τη χρήση κατάλληλων οπτικοακουστικών συσκευών και τεχνολογικής πλατφόρμας για την εξ αποστάσεως επικοινωνία. Το άρθρο 115 παράγραφος 5 του ZPP ορίζει ότι το δικαστήριο αποφασίζει σχετικά με την εξ αποστάσεως διεξαγωγή συγκεκριμένης απόδειξης αφού λάβει παρατηρήσεις επί του θέματος από τους διαδίκους και τους λοιπούς μετέχοντες που πρόκειται να παραστούν σε ακρόαση η οποία θα διεξαχθεί εξ αποστάσεως.
Οι κανόνες σχετικά με τις εξ αποστάσεως ακροάσεις (Pravilnik o održavanju ročišta na daljinu) (NN αριθ. 154/22, στο εξής: οι κανόνες) ρυθμίζουν τις εξ αποστάσεως ακροάσεις και τη διεξαγωγή συγκεκριμένων αποδείξεων με τη χρήση κατάλληλων οπτικοακουστικών συσκευών και τεχνολογικών πλατφορμών για εξ αποστάσεως επικοινωνία. Ωστόσο, η διεξαγωγή αποδείξεων με βιντεοδιάσκεψη με τη συμμετοχή του δικαστηρίου μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνον αφού ο αρμόδιος για τις δικαστικές υποθέσεις υπουργός εκδώσει απόφαση, σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 3 του νόμου για την τροποποίηση του κώδικα πολιτικής δικονομίας (Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o parničnom postupku) (NN αριθ. 80/22), με την οποία διαπιστώνεται ότι τα οικεία επιμέρους δικαστήρια πληρούν τις τεχνικές απαιτήσεις για τη φωνητική καταγραφή της ακρόασης.
2 Υπάρχουν περιορισμοί όσον αφορά τα πρόσωπα που μπορούν να εξεταστούν μέσω βιντεοδιάσκεψης — για παράδειγμα, πρόκειται μόνο για μάρτυρες ή μπορούν να εξεταστούν κατ’ αυτόν τον τρόπο και άλλα πρόσωπα, όπως πραγματογνώμονες ή διάδικοι;
Σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 1 των κανόνων, ως «εξ αποστάσεως ακρόαση» (ročište na daljinu) νοείται η ακρόαση που διεξάγεται με τους μετέχοντες στη διαδικασία μέσω οπτικοακουστικής συσκευής και τεχνολογικής πλατφόρμας για εξ αποστάσεως επικοινωνία. Κατά το άρθρο 5 παράγραφος 6, ως «μετέχοντες στη διαδικασία» (sudionici postupka) νοούνται το δικαστήριο, οι διάδικοι, οι παρεμβαίνοντες, οι δικηγόροι, οι νόμιμοι αντιπρόσωποι, οι μάρτυρες, οι πραγματογνώμονες και άλλα πρόσωπα που συμμετέχουν στη διαδικασία.
3 Ποιοι περιορισμοί, εφόσον υπάρχουν, διέπουν το είδος των αποδεικτικών μέσων που μπορούν να υποβληθούν με βιντεοδιάσκεψη;
Σύμφωνα με το άρθρο 12 των κανόνων, το δικαστήριο μπορεί, εκτός από την εξέταση μαρτύρων και πραγματογνωμόνων, να διεξάγει και άλλες αποδείξεις εξ αποστάσεως, εφόσον το επιτρέπει η φύση των αποδείξεων, οπότε παρέχεται στους διαδίκους η δυνατότητα να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους πριν ή κατά τη διάρκεια της ακρόασης.
4 Υπάρχουν περιορισμοί σχετικά με τον τόπο όπου πρέπει να εξεταστεί το πρόσωπο μέσω βιντεοδιάσκεψης — πρέπει, δηλαδή, να βρίσκεται σε δικαστήριο;
Το άρθρο 7 παράγραφος 1 των κανόνων προβλέπει ότι οι μετέχοντες στη διαδικασία επικοινωνούν με το δικαστήριο από αίθουσα εξοπλισμένη με τεχνολογική πλατφόρμα εξ αποστάσεως επικοινωνίας, από την οποία μπορούν να επικοινωνούν ομαλά με τους λοιπούς μετέχοντες στη διαδικασία. Το άρθρο 7 παράγραφος 2 προβλέπει ότι μετέχων στη διαδικασία ο οποίος, αφού κλητεύθηκε να εμφανιστεί στην ακρόαση, δεν είναι σε θέση να παραστεί στην ακρόαση εξ αποστάσεως μπορεί να παραστεί στην ακρόαση στο δικαστικό μέγαρο, οπότε πρέπει να ενημερώσει το δικαστήριο πριν από τη διεξαγωγή της ακρόασης.
5 Επιτρέπεται η καταγραφή των ακροάσεων μέσω βιντεοδιάσκεψης και, εάν ναι, είναι διαθέσιμη η δυνατότητα;
Σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 3 του νόμου για την τροποποίηση του κώδικα πολιτικής δικονομίας (NN αριθ. 80/22), ο αρμόδιος για τις δικαστικές υποθέσεις υπουργός εκδίδει απόφαση με την οποία διαπιστώνεται κατά πόσον πληρούνται οι τεχνικές απαιτήσεις για τη φωνητική καταγραφή της ακρόασης από τα οικεία επιμέρους δικαστήρια.
6 Σε ποια γλώσσα πρέπει να διεξαχθεί η ακρόαση: α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;
Οι διάδικοι και οι λοιποί μετέχοντες στη διαδικασία έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους όταν συμμετέχουν σε ακροάσεις και προβαίνουν σε άλλες διαδικαστικές πράξεις προφορικώς ενώπιον του δικαστηρίου. Αν η δικαστική διαδικασία δεν πραγματοποιείται στη γλώσσα του διαδίκου ή των άλλων μετεχόντων στη διαδικασία, θα παρέχεται διερμηνεία στη γλώσσα τους όσων παρουσιάζονται στην ακρόαση και μετάφραση στη γλώσσα τους των εγγράφων που χρησιμοποιούνται στην ακρόαση για την παρουσίαση των αποδεικτικών στοιχείων.
7 Εάν απαιτούνται διερμηνείς, ποιος είναι υπεύθυνος για την εξεύρεσή τους και πού πρέπει να βρίσκονται α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;
Οι διάδικοι και οι λοιποί μετέχοντες στη διαδικασία ενημερώνονται για το δικαίωμά τους να παρακολουθήσουν την προφορική διαδικασία ενώπιον του δικαστηρίου στη γλώσσα τους με τη βοήθεια διερμηνέα. Μπορούν να παραιτηθούν από το δικαίωμά τους σε διερμηνεία δηλώνοντας ότι γνωρίζουν τη γλώσσα στην οποία διεξάγεται η διαδικασία. Το γεγονός ότι έχουν ενημερωθεί για το δικαίωμά τους και οι δηλώσεις των διαδίκων και των λοιπών μετεχόντων σημειώνονται στα πρακτικά. Η διερμηνεία πραγματοποιείται από διερμηνείς. Τα έξοδα διερμηνείας βαρύνουν τον ενδιαφερόμενο διάδικο ή συμμετέχοντα.
8 Ποια διαδικασία διέπει τις λεπτομέρειες της ακρόασης και την ενημέρωση του προς εξέταση προσώπου σχετικά με τον χρόνο και τον τόπο αυτής α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων; Και στις δύο περιπτώσεις, μετά από ποιο χρονικό διάστημα θα πρέπει να προσδιοριστεί η ακρόαση, ώστε να μπορεί το πρόσωπο που θα εξεταστεί να ενημερωθεί καταλλήλως;
Σύμφωνα με το άρθρο 114 παράγραφος 2 του ZPP, το δικαστήριο κλητεύει εγκαίρως στην ακρόαση τόσο τους διαδίκους όσο και κάθε άλλο πρόσωπο του οποίου η παρουσία κρίνεται αναγκαία. Η κλήση επιδίδεται στον διάδικο με το εισαγωγικό της δίκης δικόγραφο και αναφέρει τον τόπο, την αίθουσα και τον χρόνο της ακρόασης. Εάν δεν επιδίδεται εισαγωγικό δικόγραφο μαζί με την κλήση, η τελευταία προσδιορίζει τους διαδίκους, το αντικείμενο της διαφοράς και το αίτημα (άρθρο 114 παράγραφος 2 του ZPP).
Σε περίπτωση εξ αποστάσεως ακρόασης, το δικαστήριο προσδιορίζει, σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 2 των κανόνων, στην κλήση σε εξ αποστάσεως ακρόαση:
- ποια τεχνολογική πλατφόρμα για εξ αποστάσεως επικοινωνία θα χρησιμοποιηθεί·
- τον σύνδεσμο για την πρόσβαση στην τεχνολογική πλατφόρμα για εξ αποστάσεως επικοινωνία ή πληροφορίες σχετικά με τον χρόνο και τον τρόπο αποστολής του συνδέσμου·
- εάν είναι αναγκαίο, τυχόν προειδοποιήσεις που σχετίζονται με την τεχνολογική πλατφόρμα για εξ αποστάσεως επικοινωνία σχετικά με τις οποίες θα πρέπει να ενημερώνονται ειδικά οι μετέχοντες στη διαδικασία·
- ανακοίνωση προς τους διαδίκους ότι τα υπομνήματα ή τα έγγραφα μπορούν να υποβληθούν στην ακρόαση σε μορφότυπο pdf·
- τον αριθμό τηλεφώνου ή τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι μετέχοντες στη διαδικασία για να αναφέρουν στο δικαστήριο ότι αντιμετωπίζουν τεχνικές δυσκολίες που τους εμποδίζουν να συμμετάσχουν στην εξ αποστάσεως ακρόαση.
9 Τι κόστος συνεπάγεται η χρήση βιντεοδιάσκεψης και πώς πρέπει να καταβληθεί;
Το δικαστήριο, όταν αποφασίζει σχετικά με τα έξοδα της διαδικασίας, διατάσσει τον διάδικο να καταβάλει μόνο τα έξοδα που ήταν αναγκαία για τη διεξαγωγή της διαδικασίας. Τα αναγκαία έξοδα και το ύψος τους αποφασίζονται από το δικαστήριο, εξετάζοντας προσεκτικά όλες τις περιστάσεις, λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, τους κανόνες που διέπουν την προπαρασκευαστική διαδικασία της κύριας επ’ ακροατηρίου συζητήσεως, η οποία περιλαμβάνει την υποβολή γραπτών προτάσεων, μία προπαρασκευαστική επ’ ακροατηρίου συζήτηση και μία κύρια επ’ ακροατηρίου συζήτηση.
Όταν ένας διάδικος ζητεί τη διεξαγωγή αποδείξεων, υποχρεώνεται με δικαστική απόφαση να καταβάλει εκ των προτέρων το ποσό που απαιτείται για την κάλυψη των αναμενόμενων δαπανών της διεξαγωγής αποδείξεων. Αν η διεξαγωγή αποδείξεων προτείνεται από αμφότερους τους διαδίκους ή διατάσσεται από το δικαστήριο αυτεπαγγέλτως, το δικαστήριο θα ζητήσει από τους δυο διαδίκους να καταθέσουν το ήμισυ του απαιτούμενου για την κάλυψη των εξόδων ποσού ο καθένας. Εάν το δικαστήριο έχει διατάξει αυτεπαγγέλτως τη διεξαγωγή αποδείξεων, μπορεί να διατάξει την κατάθεση του ποσού από έναν μόνο διάδικο.
Ο ηττηθείς εν όλω διάδικος πρέπει να καλύψει τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκε ο αντίδικος και ο παρεμβαίνων στη διαδικασία. Ο παρεμβαίνων υπέρ του ηττηθέντος διαδίκου πρέπει να καλύψει τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκε λόγω των ενεργειών του.
Εάν οι διάδικοι κερδίσουν εν μέρει τη διαφορά, το δικαστήριο καθορίζει καταρχάς το ποσοστό επιτυχίας καθενός από αυτούς και στη συνέχεια αφαιρεί το ποσοστό επιτυχίας του λιγότερο νικήσαντος διαδίκου από το ποσοστό επιτυχίας του περισσότερο νικήσαντος διαδίκου, και, στη συνέχεια, καθορίζει το ποσό των ειδικών και συνολικών εξόδων του νικήσαντος διαδίκου στην υπόθεση που ήταν αναγκαία για την ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας, και έπειτα διατάσσει την επιστροφή στον εν λόγω διάδικο του μέρους των συνολικών αυτών εξόδων που αντιστοιχεί στο εναπομένον ποσοστό, αφού έχει λάβει υπόψη τα ποσοστά επιτυχίας των διαδίκων στην υπόθεση. Το ποσοστό επιτυχίας στην υπόθεση αξιολογείται με βάση τις αξιώσεις που έγιναν δεκτές, λαμβανομένης επίσης υπόψη της επιτυχίας στην παροχή αποδεικτικών στοιχείων για την υποστήριξη των αξιώσεων.
10 Ποιες απαιτήσεις, εφόσον υπάρχουν, εξασφαλίζουν ότι το πρόσωπο που εξετάζεται απευθείας από το αιτούν δικαστήριο έχει ενημερωθεί ότι η διεξαγωγή των αποδείξεων θα πραγματοποιηθεί σε εθελοντική βάση;
Οι μάρτυρες λαμβάνουν γραπτή κλήτευση στην οποία αναφέρονται το όνομα του προσώπου που κλητεύεται, η ώρα και ο τόπος, η υπόθεση για την οποία κλητεύεται και αναφορά ότι κλητεύεται ως μάρτυρας. Με την κλήτευση οι μάρτυρες ενημερώνονται για τις συνέπειες της αδικαιολόγητης απουσίας και για το δικαίωμά τους για επιστροφή των εξόδων στα οποία θα υποβληθούν. Ο δικαστής ενημερώνει τους μάρτυρες ότι μπορούν να αρνηθούν να καταθέσουν σχετικά με ζητήματα που o διάδικος έχει εκμυστηρευτεί σε αυτούς υπό την ιδιότητά τους ως εκπροσώπων του διαδίκου ή ο διάδικος ή άλλο πρόσωπο έχει αναφέρει στο πλαίσιο εξομολόγησης σε αυτούς υπό την ιδιότητά τους ως θρησκευτικών εξομολογητών, καθώς και σχετικά με πραγματικά περιστατικά που ο μάρτυρας έχει πληροφορηθεί ως δικηγόρος, ιατρός ή κατά την εκτέλεση οποιουδήποτε άλλου επαγγέλματος ή δραστηριότητας, εάν υπάρχει υποχρέωση τήρησης του απορρήτου των πληροφοριών που έχουν αποκτηθεί κατά την εκτέλεση του επαγγέλματος ή της δραστηριότητας. Επιπλέον οι μάρτυρες μπορούν να αρνηθούν να απαντήσουν σε επιμέρους ερωτήσεις για επιτακτικούς λόγους, ιδίως, εάν απαντώντας σε μια τέτοια ερώτηση, θα εξέθεταν τον εαυτό τους ή έναν συγγενή τους εξ αίματος σε ευθεία γραμμή οποιουδήποτε βαθμού, ή έναν συγγενή τους εξ αίματος σε πλάγια γραμμή έως τον τρίτο βαθμό, συμπεριλαμβανομένων των συζύγων ή των συγγενών εξ αγχιστείας έως τον δεύτερο βαθμό —ακόμα κι αν έχει λυθεί ο γάμος— και του επιτρόπου ή του ανηλίκου υπό επιτροπεία, του θετού γονέα ή τέκνου, σε σοβαρή ατίμωση, σημαντική περιουσιακή ζημία ή ποινική δίωξη. Ο δικαστής της μονομελούς σύνθεσης ή ο πρόεδρος του τμήματος ενημερώνει τον μάρτυρα ότι μπορεί να αρνηθεί να απαντήσει στις ερωτήσεις που του υποβάλλονται.
11 Ποια διαδικασία ακολουθείται για την εξακρίβωση της ταυτότητας του προς εξέταση προσώπου;
Το δικαστήριο καλεί τον μάρτυρα του οποίου η εξέταση προτάθηκε στο πλαίσιο της αποδεικτικής διαδικασίας να παράσχει στο δικαστήριο, πριν από την εξ αποστάσεως ακρόαση, αντίγραφο ή σάρωση του δελτίου ταυτότητάς του ή άλλου εγγράφου που αποδεικνύει την ταυτότητα του προς εξέταση προσώπου, ή εξακριβώνει την ταυτότητα του μάρτυρα με άλλα μέσα, όπου είναι δυνατόν (άρθρο 8 παράγραφος 1 των κανόνων). Κατά την εξ αποστάσεως ακρόαση, το δικαστήριο ζητεί από τους λοιπούς μετέχοντες στη διαδικασία να παράσχουν τα στοιχεία που απαιτούνται για την ταυτοποίησή τους και, εάν είναι αναγκαίο, εξακριβώνει την ταυτότητά τους σύμφωνα με τη σχετική παράγραφο του εν λόγω άρθρου (άρθρο 8 παράγραφος 2 των κανόνων). Το δικαστήριο καθορίζει με ποια μέσα επικοινωνίας πρέπει να παρέχονται στο δικαστήριο τα στοιχεία που προβλέπονται στο εν λόγω άρθρο (άρθρο 8 παράγραφος 3 των κανόνων).
12 Ποιες απαιτήσεις ορκοδοσίας ισχύουν και ποιες πληροφορίες απαιτούνται από το αιτούν δικαστήριο όταν απαιτείται ορκοδοσία κατά την απευθείας διεξαγωγή αποδείξεων σύμφωνα με τα άρθρα 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;
Το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει ότι ο μάρτυρας πρέπει να ορκιστεί σχετικά με τις δηλώσεις που έκανε ή ότι πρέπει να ορκιστεί πριν από την εξέτασή του. Ο όρκος δίνεται προφορικά λέγοντας τα εξής: «Ορκίζομαι στην τιμή μου ότι απάντησα σε κάθε ερώτηση που μου έκανε το δικαστήριο λέγοντας την αλήθεια και ότι δεν έχω αποκρύψει καμία πληροφορία που είναι γνωστή σε εμένα σε σχέση με το ζήτημα». Οι μάρτυρες με προβλήματα ομιλίας που μπορούν να διαβάσουν και να γράψουν ορκίζονται με υπογραφή του κειμένου του όρκου, ενώ οι κωφοί μάρτυρες ορκίζονται με ανάγνωση του κειμένου. Εάν οι κωφοί μάρτυρες ή οι μάρτυρες με προβλήματα ομιλίας δεν μπορούν να διαβάσουν ή να γράψουν, ορκίζονται με τη βοήθεια διερμηνέα. Όταν ένας μάρτυρας εξετάζεται εκ νέου, δεν δίνει όρκο εκ νέου, αλλά του υπενθυμίζεται ο όρκος που έχει ήδη δώσει. Δεν απαιτείται όρκος από τους μάρτυρες οι οποίοι, κατά τον χρόνο της εξέτασης, δεν έχουν ενηλικιωθεί ή δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν το νόημά του.
13 Πώς διασφαλίζεται ότι υπάρχει υπεύθυνος επικοινωνίας στον τόπο της βιντεοδιάσκεψης με τον οποίο μπορεί να επικοινωνήσει το αιτούν δικαστήριο, καθώς και πρόσωπο διαθέσιμο κατά την ημέρα της ακρόασης για τον χειρισμό των εγκαταστάσεων βιντεοδιάσκεψης και την αντιμετώπιση τυχόν τεχνικών προβλημάτων;
Πριν από τον προγραμματισμό εξ αποστάσεως ακρόασης, το δικαστήριο εξετάζει κατά πόσον πληρούνται οι τεχνικές και λοιπές προϋποθέσεις για την ακρόαση (άρθρο 11 παράγραφος 1 των κανόνων). Εάν, μετά τον προγραμματισμό της εξ αποστάσεως ακρόασης αλλά πριν από τη διεξαγωγή της, διαπιστωθεί ότι η ακρόαση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί την προγραμματισμένη ώρα, το δικαστήριο αναβάλλει την ακρόαση και προγραμματίζει νέα ακρόαση είτε εξ αποστάσεως είτε στο δικαστικό μέγαρο, ανάλογα με τους λόγους για τους οποίους δεν πραγματοποιήθηκε η προηγούμενη ακρόαση (άρθρο 11 παράγραφος 2 των κανόνων). Στην περίπτωση αυτή, η ακρόαση μπορεί να πραγματοποιηθεί την προγραμματισμένη ώρα στο δικαστικό μέγαρο αντί εξ αποστάσεως, εφόσον το επιτρέπουν οι περιστάσεις της υπόθεσης (άρθρο 11 παράγραφος 3 των κανόνων). Εάν προκύψουν τεχνικές δυσκολίες κατά τη διάρκεια της εξ αποστάσεως ακρόασης, το δικαστήριο θα προσπαθήσει να τις επιλύσει και να συνεχίσει την ακρόαση. Εάν δεν είναι δυνατή η συνέχιση της ακρόασης με όλους τους μετέχοντες στη διαδικασία, αλλά μόνο με ορισμένους από αυτούς, και εάν αυτό δεν κωλύει τη συζήτηση για έναν από τους διαδίκους, το δικαστήριο θα συνεχίσει την ακρόαση. Διαφορετικά, το δικαστήριο ενεργεί σύμφωνα με την παράγραφο 2 του εν λόγω άρθρου (άρθρο 11 παράγραφος 4 του Κανονισμού).
14 Ποιες, ενδεχομένως, συμπληρωματικές πληροφορίες απαιτούνται από το αιτούν δικαστήριο;
Δεν ζητούνται συμπληρωματικές πληροφορίες από το αιτούν δικαστήριο.