1 Czy istnieje możliwość przeprowadzenia dowodu z wykorzystaniem wideokonferencji z udziałem sądu we wzywającym państwie członkowskim albo bezpośrednio przez sąd tego państwa członkowskiego? Jeżeli tak, jakie obowiązują w tym względzie procedury lub przepisy krajowe?
Dekretem legislacyjnym nr 149 z dnia 10 października 2022 r. wprowadzono do prawa włoskiego możliwość przeprowadzania, pod pewnymi warunkami, rozpraw w drodze zdalnych połączeń audiowizualnych (art. 127 bis kodeksu postępowania cywilnego). We włoskim postępowaniu cywilnym sędzia może zarządzić przeprowadzenie w formie wideokonferencji rozprawy, na której obecni będą wyłącznie: strony, ich adwokaci, prokurator i pracownicy pomocniczy sądu. Świadkowie, którzy mają zostać przesłuchani, muszą jednak osobiście stawić się przed sądem. W związku z tym włoski sąd nie może przesłuchać świadków w drodze wideokonferencji.
Oznacza to, że gdy włoski sąd otrzyma wniosek o przeprowadzenie dowodu w rozumieniu art. 12 i nast. rozporządzenia o przeprowadzaniu dowodów, świadek zawsze będzie musiał stawić się przed sądem osobiście.
Jeżeli jednak sąd włoski będzie przesłuchiwał świadka w ramach wykonywania wniosku w rozumieniu art. 12 i nast. rozporządzenia, sędzia wnioskujący będzie mógł wziąć udział w przesłuchaniu w drodze wideokonferencji, nawet jeżeli takiej możliwości nie przewidziano w przypadku krajowych postępowań cywilnych, ponieważ rozwiązanie to nie narusza podstawowych zasad włoskiego porządku prawnego, bez uszczerbku dla zasady swobodnego decydowania przez obywateli o byciu wysłuchanym z wykorzystaniem takich narzędzi (we Włoszech nie można stosować przymusu).
Jeżeli dowody przeprowadza organ sądowy innego państwa członkowskiego, może on skorzystać z wideokonferencji zgodnie z przepisami art. 19 i 20 rozporządzenia, ponieważ zakaz przesłuchiwania świadków w drodze wideokonferencji nie jest zasadą proceduralnego porządku publicznego.
Zazwyczaj stosuje się wówczas procedurę, w której świadka przesłuchuje sąd zagraniczny w drodze wideokonferencji po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku przez organ centralny ustanowiony w Dyrekcji Generalnej do Spraw Zagranicznych i Współpracy Sądowej w Ministerstwie Sprawiedliwości.
Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku sąd zagraniczny może przystąpić do przesłuchania świadka z wykorzystaniem systemu połączeń audiowizualnych, który uzna za najbardziej odpowiedni, bez udziału włoskiego organu sądowego. W każdym przypadku sąd wzywający musi poinformować osobę wezwaną do złożenia zeznań, że przeprowadzanie dowodu odbywa się na zasadzie dobrowolności i powstrzymać się od używania jakichkolwiek środków przymusu, zgodnie z art. 19 ust. 2 i 3 rozporządzenia.
Jeżeli organ wzywający lub osoba wezwana do złożenia zeznań wyraźnie tego zażąda, wideokonferencja może odbyć się na terenie sądu, przy użyciu sprzętu udostępnionego przez Departament Administracji Więziennej (DAP).
2 Czy istnieją jakieś ograniczenia co do rodzaju osób, jakie można przesłuchać w drodze wideokonferencji – np. czy w ten sposób można przesłuchać wyłącznie świadków, czy też inne osoby, np. biegłych lub strony?
Zob. odpowiedź na pytanie 1. Sąd włoski nie może przesłuchiwać świadków w drodze wideokonferencji. Może to jednak zrobić sąd zagraniczny, który wystąpił o bezpośrednie przeprowadzenie dowodu.
Sądy – w tym sąd włoski – mogą przesłuchiwać strony i doradców technicznych w drodze wideokonferencji, zgodnie z procedurami określonymi w art. 127 bis kodeksu postępowania cywilnego i art. 196 duodecies przepisów wykonawczych do kodeksu postępowania cywilnego.
3 Jakie ewentualne ograniczenia istnieją w odniesieniu do rodzaju dowodu, jaki można przeprowadzić w drodze wideokonferencji?
Nie ma ograniczeń co do rodzaju dowodu, jaki można przeprowadzić w drodze wideokonferencji.
4 Czy istnieją jakieś ograniczenia co do miejsca przesłuchania osoby przy wykorzystaniu wideokonferencji – np. czy musi się ono odbyć w sądzie?
Zob. odpowiedź na pytanie 1. W szczególności, biorąc pod uwagę, że, jak wspomniano powyżej, korzystanie z wideokonferencji jest dopuszczalne tylko w przypadku dowodów bezpośrednich, wybór konkretnych rozwiązań pozostawia się sądowi wzywającemu. Nie ma w tym przypadku ograniczeń, a dana osoba może również zostać przesłuchana z domu. Państwo włoskie może jednak na wyraźny wniosek zapewnić pomieszczenie na terenie sądu oraz sprzęt udostępniany przez Departament Administracji Więziennej (DAP).
5 Czy dozwolone jest rejestrowanie przesłuchań przeprowadzanych w drodze wideokonferencji, a jeżeli tak, to czy dostępne są odpowiednie środki techniczne?
Nagrywanie rozpraw w formie wideokonferencji jest co do zasady niedozwolone (art. 196 duodecies przepisów wykonawczych do kodeksu postępowania cywilnego). Jeżeli jednak nagrywanie jest konieczne zgodnie z prawem państwa, w którym odbywa się rozprawa, sąd wzywający może zostać upoważniony do nagrywania rozprawy za pomocą dostępnych mu narzędzi. Nagrywanie rozpraw w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych jest zawsze dozwolone (art. 422 kodeksu postępowania cywilnego). W przypadkach, gdy sąd zagraniczny przeprowadza dowód bezpośrednio, nagrywanie jest dozwolone, o ile zezwala na to system prawny organu wzywającego.
6 W jakim języku powinno być prowadzone przesłuchanie: a) w przypadku wniosków składanych na podstawie art. 12–14 rozporządzenia o przeprowadzaniu dowodów; b) w przypadku bezpośredniego przeprowadzania dowodu na podstawie art. 19–21 rozporządzenia o przeprowadzaniu dowodów?
a) Włoskie sądy przeprowadzają rozprawy i dowody w języku włoskim. Jeżeli potrzebny jest tłumacz ustny, można skorzystać z jego pomocy, ale koszty takiej usługi ponoszą strony sprawy w państwie wzywającym.
b) Sąd państwa wzywającego posługuje się językiem przewidzianym w jego własnym prawie i w razie potrzeby korzysta z pomocy tłumacza ustnego.
7 Jeżeli konieczna jest obecność tłumacza ustnego, kto odpowiada za zapewnienie jego obecności i gdzie tłumacz powinien się znajdować: a) w przypadku wniosków składanych na podstawie art. 12–14 rozporządzenia o przeprowadzaniu dowodów; b) w przypadku bezpośredniego przeprowadzania dowodu na podstawie art. 19–21 rozporządzenia o przeprowadzaniu dowodów?
Zob. punkt 6.
8 Jaką procedurę stosuje się przy organizacji przesłuchania oraz powiadamianiu osoby, która ma zostać przesłuchana, o terminie i miejscu przesłuchania? a) w przypadku wniosków składanych na podstawie art. 12–14 rozporządzenia o przeprowadzaniu dowodów; b) w przypadku bezpośredniego przeprowadzania dowodu na podstawie art. 19–21 rozporządzenia o przeprowadzaniu dowodów? W obu przypadkach – z jakim wyprzedzeniem należy ustalić termin przesłuchania, aby osoba, która ma zostać przesłuchana, otrzymała powiadomienie z odpowiednim wyprzedzeniem?
a) W przypadkach, o których mowa w art. 12 i nast. rozporządzenia, sąd organizuje rozprawę, ale o wezwanie świadka musi zadbać adwokat strony wnoszącej o przeprowadzenie dowodu.
b) W przypadkach, o których mowa w art. 19 i nast. rozporządzenia, strony muszą wskazać osobę, która będzie przesłuchiwana w drodze wideokonferencji. Należy wskazać miejsce, datę i godzinę przesłuchania, które zostaną określone przez sąd, metodę połączenia i platformę, która ma zostać wykorzystana. Jeżeli świadek ma zostać przesłuchany na terenie sądu, przy użyciu sprzętu Departamentu Administracji Więziennej, potrzeba około 30 dni na zorganizowanie połączenia. Datę przesłuchania należy uzgodnić z biurem włoskiego organu centralnego, ponieważ zależy ona od dostępności pomieszczeń.
9 Jakie koszty wiążą się z wykorzystaniem wideokonferencji do przeprowadzenia dowodu i jak powinny one być pokrywane?
Włochy nie występują o zwrot kosztów udostępnienia infrastruktury do przeprowadzenia wideokonferencji. Koszty te ponosi Ministerstwo Sprawiedliwości.
10 Jakie są ewentualne wymogi dotyczące poinformowania osoby przesłuchiwanej bezpośrednio przez sąd wzywający, że występuje ona na zasadzie dobrowolności?
Obowiązek udzielenia takich informacji spoczywa na państwie wnioskującym.
11 Jaką procedurę stosuje się w celu zweryfikowania tożsamości osoby, która ma zostać przesłuchana?
Jeżeli wideokonferencja odbywa się w siedzibie sądu, urzędnik sądowy sprawdza tożsamość danej osoby.
12 Jakie są obowiązujące wymogi dotyczące składania przysięgi lub przyrzeczenia i jakie informacje od sądu wzywającego są wymagane w przypadku złożenia przysięgi lub przyrzeczenia podczas bezpośredniego przeprowadzania dowodu zgodnie z art. 19–21 rozporządzenia w sprawie przeprowadzania dowodów?
Sąd państwa wzywającego i jego prawo regulują również sposób składania przysięgi. Nie narzuca się wersji włoskiej. Według włoskiego Trybunału Konstytucyjnego świadek może odmówić złożenia przysięgi religijnej, ale nie może odmówić złożenia uroczystego zobowiązania do mówienia prawdy.
13 W jaki sposób zapewnia się w miejscu przeprowadzania wideokonferencji obecność osoby do kontaktów, do której sąd wzywający może się zwracać, oraz osoby, która jest dostępna w dniu przesłuchania i zajmuje się obsługą sprzętu do przeprowadzenia wideokonferencji oraz rozwiązuje ewentualne problemy techniczne?
Jeżeli przesłuchanie odbywa się z wykorzystaniem sprzętu udostępnionego przez Dział Administracji Więziennej, dział, który udostępnia infrastrukturę, testuje ją w celu sprawdzenia kompatybilności oprogramowania i sprzętu oraz współpracuje z biurem sądu wzywającego w celu sprawdzenia połączenia.
14 Czy od sądu wzywającego wymaga się przekazania jakichkolwiek dodatkowych informacji?
Jeżeli poprawnie wypełniono formularze, zazwyczaj nie ma potrzeby przekazywania dodatkowych informacji (w tym formularza N i wszelkich danych technicznych). W przeciwnym razie biura współpracują w celu rozwiązania wszelkich problemów lub uzyskania dalszych informacji.