1 Istnienie szczególnego postępowania w sprawie drobnych roszczeń
Nie istnieje szczególne postępowanie w sprawie drobnych roszczeń. Drobne roszczenia rozpoznaje sędzia pokoju (giudice di pace).
Zasadniczo postępowanie przed sędzią pokoju jest w maksymalnym stopniu uproszczone – zob. art. 316–322 kodeksu postępowania cywilnego (codice di procedura civile).
1.1 Zakres postępowania, próg
Sędziowie pokoju są właściwi w sporach dotyczących ruchomości o wartości nieprzekraczającej 10 000 euro, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Sprawy o odszkodowanie w związku z wypadkami w ruchu drogowym i wodnym również rozpatruje sędzia pokoju, pod warunkiem że wartość przedmiotu sporu nie przekracza 25 000 euro.
Niezależnie od wartości przedmiotu sporu sędzia pokoju rozpatruje wszystkie sprawy dotyczące:
- wytyczania granic i zachowywania przy sadzeniu drzew i żywopłotów odpowiednich odległości, określonych na mocy przepisów prawa lub zwyczaju;
- zakresu i korzystania z usług budownictwa mieszkaniowego;
- stosunków między właścicielami lub najemcami lokali dotyczących emisji dymu, spalin, energii cieplnej, hałasu i podobnych uciążliwości przekraczających dopuszczalny poziom;
- odsetek lub kosztów dodatkowych z tytułu zwłoki w płatności emerytur lub zasiłków z opieki społecznej.
1.2 Stosowanie postępowania
Niedawna reforma (dekret ustawodawczy nr 149/2022) wprowadziła szereg zmian do postępowań przed sędziami pokoju. W celu dostosowania tych postępowań do wymogów z zakresu cyfryzacji przepisy art. 127 akapit trzeci i art. 127-bis (Rozprawy w trybie połączenia audio-wideo), art. 127-ter (Składanie pism), art. 193 akapit drugi (Składanie przez sądowych ekspertów technicznych przysięgi opatrzonej podpisem cyfrowym) oraz art. 196-duodecies (Rozprawy w trybie zdalnego połączenia audio-wideo, przepis wykonawczy) kodeksu postępowania cywilnego stosuje się od 1 stycznia 2023 r. (także do postępowań, które tego dnia były już w toku). Przepisy rozdziału I tytuł V-ter (Cyfrowy wymiar sprawiedliwości, przepisy wykonawcze) kodeksu postępowania cywilnego mają zastosowanie od 30 czerwca 2023 r. (także do postępowań, które tego dnia były już w toku).
O ile spełniono odpowiednie wymogi, pozwy składa się zgodnie z procedurą uproszczoną (art. 281-decies do 281-terdecies kodeksu postępowania cywilnego).
Roszczenie można także zgłosić ustnie. Sędzia pokoju sporządza wówczas pismo, które dostarcza powodowi wraz z postanowieniem o dacie przesłuchania stron, o którym mowa w art. 318 kodeksu postępowania cywilnego.
W pozwie należy wskazać sąd i strony sporu oraz przedstawić okoliczności i przedmiot sprawy (nowy art. 318 akapit pierwszy kodeksu postępowania cywilnego).
Sędzia pokoju, w ciągu pięciu dni od przydzielenia mu sprawy, wydaje postanowienie o dacie przesłuchania stron zgodnie z art. 281-undecies akapit drugi (nowy art. 318 akapit drugi kodeksu postępowania cywilnego).
Powód składa w sądzie doręczony pozew lub oficjalny dokument, o którym mowa w art. 316 kodeksu postępowania cywilnego, a także pismo, o którym mowa w art. 318 (jeżeli pozew wniesiono ustnie), potwierdzenie doręczenia i, w stosownych przypadkach, pełnomocnictwo.
Natomiast pozwany, zgodnie z art. 281-undecies akapit trzeci i czwarty kodeksu postępowania cywilnego, przedstawia w sądzie odpowiedź na pozew i, w stosownych przypadkach, pełnomocnictwo (nowy art. 319 kodeksu postępowania cywilnego).
Na pierwszej rozprawie sędzia pokoju przesłuchuje strony według własnego uznania i próbuje doprowadzić do ich pojednania. Jeżeli się to uda, sędzia pokoju spisuje uzgodnione warunki ugody. Jeżeli próba pojednania kończy się niepowodzeniem, sędzia pokoju postępuje zgodnie z procedurą uproszczoną (art. 281-duodecies akapit drugi, trzeci i czwarty) i – jeśli uzna, że nie może jeszcze wydać orzeczenia – wszczyna postępowanie wyjaśniające potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy.
Jeśli sędzia pokoju uzna, że stan postępowania pozwala na wydanie orzeczenia, postępuje zgodnie z procedurą określoną w art. 281-sexies kodeksu postępowania cywilnego. Sędzia formułuje więc wnioski i może zarządzić ustne rozpoznanie sprawy. Wyrok zostaje złożony do sekretariatu sądu w ciągu 15 dni od tego ustnego rozpoznania.
1.3 Formularze
Nie istnieją gotowe formularze.
1.4 Pomoc
W sprawach, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza kwoty 1 100 euro, strony mogą występować przed sędzią pokoju samodzielnie (art. 82 kodeksu postępowania cywilnego; zob. informacje na temat trybu postępowania).
We wszystkich pozostałych sprawach strony muszą korzystać z pomocy adwokata.
Sędzia pokoju może jednak ze względu na charakter i zakres sprawy zezwolić stronie na samodzielne występowanie w sprawie na ustny wniosek strony lub na innej podstawie.
Sędzia sprawdza, czy strony dokonały wszystkich czynności niezbędnych do celów ich stawiennictwa w sądzie, oraz w razie potrzeby zarządza uzupełnienie lub skorygowanie dokumentów, które jego zdaniem zawierają braki.
Jeżeli okaże się, że pełnomocnik procesowy działa w charakterze obrońcy mimo że nie udzielono mu pełnomocnictwa lub, że jego uprawnienie do reprezentacji, uprawnienie do udzielania wsparcia lub upoważnienie zawiera błąd powodujący nieważność takiego umocowania, sędzia wyznacza termin, w którym strony powinny wskazać osobę uprawnioną do reprezentacji lub udzielania wsparcia, przekazać jej niezbędne upoważnienia, udzielić jej pełnomocnictwa ad litem lub odnowić pełnomocnictwo udzielone wcześniej. W przypadku usunięcia błędu w wyznaczonym terminie wniosek uznaje się za prawidłowy i wywiera on skutki wynikające z prawa materialnego i procesowego od dnia pierwszego powiadomienia (art. 182 kodeksu postępowania cywilnego).
1.5 Zasady dotyczące przeprowadzania dowodów
Zasady przeprowadzania dowodów są takie same jak w postępowaniu przed sądem powszechnym (zob. sekcję „przeprowadzanie dowodów”).
1.6 Procedura pisemna
Tę procedurę uregulowano w art. 127-ter kodeksu postępowania cywilnego. Przepis ten stanowi, że „rozprawę – nawet jeśli wyznaczono już jej datę – można zastąpić złożeniem pism zawierających jedynie wnioski i żądania, jeżeli nie jest konieczna obecność osób innych niż obrońcy, strony, prokurator i osoby udzielające wsparcia sądowi. W takich przypadkach – na wniosek wszystkich stron postępowania – rozprawę zastępuje się złożeniem pism. Gdy sędzia podejmuje taką decyzję, wyznacza wiążący termin składania pism wynoszący co najmniej 15 dni […]”.
1.7 Treść orzeczenia
Zastosowanie ma zazwyczaj procedura uproszczona określona w pkt 1.2.
W sprawach o wartości przedmiotu sporu do 2500 euro sędzia pokoju może orzekać „według tego co słuszne i dobre” (ex aequo et bono) bez konkretnego odniesienia do przepisów prawa (art. 113 kodeksu postępowania cywilnego).
1.8 Zwrot kosztów
Czy istnieją ograniczenia dotyczące zwrotu kosztów? Jeśli tak, to jakie?
Koszty zasądza się na zwykłych zasadach, zgodnie z którymi to strona przegrywająca ponosi koszty postępowania. Strony mogą być jednak zmuszone do pokrycia własnych kosztów, jeżeli obie strony przegrają lub z innych uzasadnionych przyczyn.
1.9 Możliwość odwołania
Od wyroków wydanych przez sędziów pokoju „według tego co słuszne i dobre” (w sprawach o wartości przedmiotu sporu do 2500 euro) przysługuje odwołanie wyłącznie w przypadku naruszenia przepisów procesowych, prawa konstytucyjnego lub unijnego, czy też zasad dotyczących przedmiotu sprawy.
Od wszystkich innych wyroków wydanych przez sędziego pokoju przysługuje odwołanie.
Zob. informacje na temat systemu sądownictwa, jurysdykcji i wytaczania powództwa.