Drobne roszczenia

1 Istnienie szczególnego postępowania w sprawie drobnych roszczeń

W prawodawstwie polskim istnieje tak zwane postępowanie uproszczone. Jest ono uregulowane w kodeksie postępowania cywilnego ( w skrócie k.p.c.) w art. 505 ⁽¹⁾- 505 ⁽¹⁴⁾ .

Uproszczenia zmierzające do zwiększenia szybkości postępowania polegają na usprawnieniu i optymalizacji postępowania dowodowego oraz odwoławczego przez przyspieszenie i odformalizowanie czynności sądu, jak również na zwiększeniu rygorów formalnych w stosunku do stron, zdyscyplinowaniu ich przy podejmowaniu czynności procesowych.

W polskim kodeksie postępowania cywilnego zostało także uregulowane europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń. Zostało onO utworzone na mocy Rozporządzenia (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń ma na celu usprawnienie i uproszczenie postępowania w sprawach cywilnych i handlowych. Rozporządzenie stosuje się we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej z wyjątkiem Danii. Zostało ono implementowane do polskiego porządku prawnego w poprzez przepisy art.505 ⁽²¹⁾-505 ^(27a).

1.1 Zakres postępowania, próg

W postępowaniu uproszczonym rozpoznaje się sprawy o świadczenie, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dwudziestu tysięcy złotych, a w sprawach o roszczenia z rękojmi lub gwarancji - jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty.

W postępowaniu uproszczonym nie rozpoznaje się jednak spraw:

1) należących do właściwości sądów okręgowych;

2) małżeńskich i z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi;

3) z zakresu prawa pracy rozpoznawanych z udziałem ławników;

4) z zakresu ubezpieczeń społecznych (z pewnymi wyjątkami).

Europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych zgodnie z właściwością miejscową, określoną w przepisach kodeksu postępowania cywilnego (art. 16 kodeksu postępowania cywilnego ( dalej k.p.c.) w zw. z art.17 k.p.c. i art. 505 [22] k.p.c.). Referendarze sądowi mogą wydawać w takich sprawach zarządzenia.

Zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem drobne roszczenia to roszczenia w sprawach cywilnych i handlowych ( w tym także konsumenckich) oraz sprawy, w których wartość przedmiotu sporu, z wyłączeniem wszystkich odsetek i wydatków nie przekracza 5 000 euro (w momencie wpłynięcia formularza pozwu do odpowiedniego sądu).

1.2 Stosowanie postępowania

Zgodnie z treścią artykułu 505 [3], jednym pozwem można w postępowaniu uproszczonym dochodzić tylko jednego roszczenia. Połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy wynikają one z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. W przypadku niedopuszczalnego połączenia kilku roszczeń w jednym pozwie, przewodniczący zarządzi zwrot pozwu bez weznania do usunięcia tego braku. Jeżeli w terminie tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie powód cofnie pozew w zakresie żądań niepodlegających łączeniu, pozew w pozostałej części wywołuje skutek od daty jego pierwotnego wniesienia.

Jeżeli powód dochodzi części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym wtedy, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całości roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda.Zmiana powództwa w postępowaniu uproszczonym jest niedopuszczalna. Powództwo wzajemne oraz zarzut potrącenia są dopuszczalne, jeżeli roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym. Nie jest dozwolona również interwencja główna, interwencja uboczna, przypozwanie oraz przekształcenia podmiotowe.

Rozpoznanie sprawy w postępowaniu uproszczonym odbywa się niezależnie od woli stron, co nadaje mu charakter obligatoryjny.

1.3 Formularze

Zgodnie z regulacjami kodeksu postępowania cywilnego ( art. 125 § 2 ), wszelkie pisma procesowe, a zatem pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego czy pismo zawierające wnioski dowodowe wnoszone w postępowaniu uproszczonym powinny być składane na urzędowych formularzach.

Formularze urzędowe dostępne są w urzędach gmin / miast,  na biurach podawczych sądów oraz na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym. Brak formularza w sytuacji gdy jest on wymaganym środkiem, jest brakiem formalnym.

Zgodnie z ogólnymi przepisami kodeksu postępowania cywilnego ( art.130 [1] k.p.c. ), jeżeli pismo, które powinno zostać złożone na formularzu urzędowym złożone zostało w inny sposób lub nie może otrzymać biegu w skutek niedotrzymania innych warunków formalnych, przewodniczący wzywa stronę do poprawienia lub uzupełnienia braków w terminie tygodniowym przesyłając jej złożone pismo. Wezwanie do usunięcia braków powinno zawierać wyszczególnienie wszystkich braków pisma. W razie bezskutecznego upływu terminu lub ponownego złożenia pisma dotkniętego brakami przewodniczący zarządzi zwrot pisma.

W europejskim postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń występują 4 standardowe formularze będące załącznikami  do wyżej wymienionego rozporządzenia. Są to:

• formularz pozwu,
• formularz wezwania sadu lub trybunału do uzupełnienia lub skorygowania formularza pozwu,
• formularz odpowiedzi,
• zaświadczenie dotyczące orzeczenia wydanego w europejskim postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń.

1.4 Pomoc

Jeżeli sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, może według swojej oceny, po rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, zasądzić w wyroku odpowiednią sumę. Sąd może rozpoznać sprawę z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym, jeżeli może to przyczynić się do sprawniejszego rozwiązania sporu (art. 505 ^[1] § 3 k.p.c.). Ilekroć ustalenie zasadności lub wysokości świadczenia powinno nastąpić przy zastosowaniu wiadomości specjalnych, od uznania sądu zależy powzięcie samodzielnej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy albo zasięgnięcie opinii biegłego. Opinii biegłego nie zasięga się, jeżeli jej przewidywany koszt miałby przekroczyć wartość przedmiotu sporu, chyba że uzasadniają to wyjątkowe okoliczności. Złożenie zeznań przez świadka nie stoi na przeszkodzie zasięgnięciu jego opinii jako biegłego, także co do faktów, o których zeznał jako świadek, nawet jeżeli uprzednio sporządził opinię na zlecenie podmiotu innego niż sąd (art. 505 ^[7] k.p.c.).

1.5 Zasady dotyczące przeprowadzania dowodów

Ilekroć ustalenie zasadności lub wysokości świadczenia powinno nastąpić przy zastosowaniu wiadomości specjalnych, od uznania sądu zależy powzięcie samodzielnej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy albo zasięgnięcie opinii biegłego. Opinii biegłego nie zasięga się, jeżeli jej przewidywany koszt miałby przekroczyć wartość przedmiotu sporu, chyba że uzasadniają to wyjątkowe okoliczności. Złożenie zeznań przez świadka nie stoi na przeszkodzie zasięgnięciu jego opinii jako biegłego, także co do faktów, o których zeznał jako świadek, nawet jeżeli uprzednio sporządził opinię na zlecenie podmiotu innego niż sąd (art. 505 ⁽⁷⁾ k.p.c.).

1.6 Procedura pisemna

Postępowanie uproszczone co do zasady jest pisemne, większość wniosków stron powinna być składana na urzędowych, specjalnie do tego przeznaczonych, formularzach. Jednakże istnieje także możliwość składania wniosków ustnych do protokołu postępowania uproszczonego.  Strona obecna na posiedzeniu, na którym ogłoszono wyrok, może po jego ogłoszeniu w oświadczeniu złożonym do protokołu zrzec się prawa do wniesienia apelacji. W razie zrzeczenia się prawa do wniesienia apelacji przez wszystkich uprawnionych wyrok staje się prawomocny (art.505 ⁽⁸⁾ § 3 k.p.c.).

Europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń ma charakter pisemny.(art. 125 § 2 w zw. z art. 505 ⁽²¹⁾ k.p.c.)

1.7 Treść orzeczenia

Sąd może rozpoznać sprawę z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym, jeżeli może to przyczynić się do sprawniejszego rozwiązania sporu. Decyzja sądu z art. 505 ^[1] § 3 k.p.c^. powinna zostać wydana na rozprawie w postaci postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie.

1.8 Zwrot kosztów

Tak jak w postępowaniu zwykłym, tak i w uproszczonym istnieje obowiązek opłacenia pozwu przez powoda. W postępowaniu uproszczonym reguły opłacania pozwu oparte są na ogólnych zasadach uregulowanych w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Rozliczenie kosztów między stronami następuje w postępowaniu uproszczonym na zasadach ogólnych wyrażonych w kodeksie postępowania cywilnego  w art. 98 - 110 k.p.c. Zgodnie z art. 98 k.p.c. strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi, na jego żądanie, koszty niezbędne do celowego dochodzenia si celowej obrony. Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

1.9 Możliwość odwołania

Od wyroku wydanego w trybie Rozporządzenia tronie przysługuje apelacja do sądu odwoławczego - w przypadku, gdy wyrok wydał sąd rejonowy, za pośrednictwem tego sądu do sądu okręgowego, natomiast gdy orzekał sąd okręgowy, za jego pośrednictwem do sądu apelacyjnego - art. 367 i art. 369 k.p.c. w zw. z art. 505 ⁽²⁶⁾ i art. 505 ⁽²⁷⁾ k.p.c.

W razie zaistnienia przesłanek określonych w art.7 ust.3 Rozporządzenia sąd wydaje wyrok zaoczny. Pozwanemu przysługuje sprzeciw od wyroku zaocznego jako środek zaskarżenia, który wnosi się do sądu, który wydał wyrok zaoczny. Powodowi w razie niekorzystnego rozstrzygnięcia przysługuje apelacja na zasadach ogólnych (art.339 § 1 k.p.c., art. 342 k.p.c., art. 344 § 1 k.p.c.).