Uzyskanie niezależnej porady prawnej w sytuacji, gdy jesteś uczestnikiem postępowania karnego, jest niezwykle ważne. W poniższych arkuszach informacyjnych wyjaśniono, kiedy i w jakich okolicznościach przysługuje ci prawo do bycia reprezentowanym przez adwokata. Znajdziesz tu również informacje o zakresie czynności, których w twoim imieniu podejmie się adwokat. Dowiesz się też, jak znaleźć adwokata oraz co zrobić, jeśli koszty z tytułu udziału adwokata przekraczają twoje możliwości finansowe.
Podejrzany (osoba której formalnie przedstawiono zarzut popełnienia przestępstwa) oraz oskarżony (osoba, wobec której skierowano do sądu akt oskarżenia) mają prawo do bycia reprezentowanymi przez profesjonalnego obrońcę (w Polsce będzie to adwokat) od momentu przedstawienia zarzutów do samego końca procesu. Inne strony postępowania (np. pokrzywdzony) mogą korzystać z pomocy pełnomocnika.
Jeśli wobec podejrzanego lub oskarżonego sąd nie zastosował tymczasowego aresztowania, mogą uzyskać pomoc prawną w następujący sposób: wybrać na rynku usług prawniczych dowolnego adwokata i zlecić mu obronę w całości procesu lub określonym jego stadium.Obrońca ma prawo wglądu do akt postępowania przygotowawczego.
W takiej sytuacji zakres kontaktów między nimi reguluje w głównej mierze umowa zlecenia. Wynagrodzenie jest ustalane indywidualnie przez obie strony, a obowiązek jego zapłaty spoczywa na oskarżonym lub podejrzanym.
W procesie karnym można mieć maksymalnie 3 obrońców działających w tym samym czasie.
Można złożyć wniosek do prezesa sądu, który będzie rozpatrywał sprawę, o wyznaczenie obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy dana osoba nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia obrońcy (pełnomocnika) z urzędu bez szkody dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
Musi się wykazać to we wniosku, załączając odpowiednie dokumenty (np. zaświadczenie o zarobkach, zaświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym, zaświadczenie z Urzędu Pracy lub Ośrodka Pomocy Społecznej, zeznanie podatkowe za poprzednie lata lub zaświadczenie, że nie przekroczyło się kwoty minimalnej, wolnej od podatku).
Wniosek powinien zawierać:
Wniosek należy złożyć w biurze podawczym sądu rozpatrującego sprawę lub wysłać pocztą na adres tego sądu listem poleconym. Jeżeli sprawa jeszcze się toczy przed prokuratorem, wniosek można złożyć tylko za pośrednictwem prokuratury prowadzącej postępowanie.
W przypadku zastosowania wobec oskarżonego lub podejrzanego tymczasowego aresztowania, sposób wyboru obrońcy jest taki sam.
Jednak oskarżony/podejrzany ma prawo kontaktować się z obrońcą na osobności lub korespondencyjnie. W wyjątkowych przypadkach prokurator może zastrzec sobie prawo do obecności na takich spotkaniach lub zarządzić kontrolę korespondencji, lecz jedynie w terminie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania.
W procesie obrońca ma obowiązek podejmowania wszelkich czynności aż do prawomocnego jego zakończenia, z wyjątkiem tych, które muszą być wykonane osobiście przez oskarżonego/podejrzanego, np. składanie wyjaśnień (tzw. oświadczeń wiedzy). Obrońca musi działać w procesie jedynie na korzyść bronionego.
W przypadku tymczasowego aresztowania oskarżonego lub podejrzanego obrońca ma także dostęp do akt postępowania przygotowawczego.
W przypadku uniewinnienia koszty obrony z urzędu pokrywa Skarb Państwa. Za adwokata z wyboru należy zapłacić samemu. W przypadku skazania sąd może obciążyć kosztami procesu skazanego.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
Postępowanie przygotowawcze prowadzone jest po to, aby:
Postępowanie przygotowawcze może być prowadzone w formie dochodzenia albo śledztwa.
Dochodzenie – przy przestępstwach mniejszej wagi – prowadzi zazwyczaj Policja nadzorowana przez prokuratora. Powinno być ono ukończone w ciągu dwóch miesięcy. Prokurator może jednak przedłużyć ten okres do trzech miesięcy, a w szczególnych przypadkach na dłużej, jednak za każdym razem okres przedłużenia musi być podany. Dochodzenie jest mniej sformalizowane.
Śledztwo – w sprawach większej wagi – prowadzi sam prokurator, ale może on również powierzyć je w całości lub w części Policji. Musi się ono zakończyć w ciągu trzech miesięcy. Można jednak je przedłużyć na okres jednego roku, a w sytuacjach wyjątkowych także na dłuższy, jednak za każdym razem musi być podany okres przedłużenia.
Kto prowadzi postępowanie przygotowawcze?
Postępowanie przygotowawcze prowadzi Prokuratura podległa niezależnemu Prokuratorowi Generalnemu. Mogą je również prowadzić Policja oraz inne służby mundurowe (np. żandarmeria Wojskowa).
Aby uzyskać więcej informacji o swoich prawach na poszczególnych etapach postępowania, proszę kliknąć na poniższe linki.
Pierwszy etap rozpoczyna się wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia). Następuje to, gdy organy mają uzasadnione podejrzenie, że zostało popełnione przestępstwo.
Jeżeli organy nie są jeszcze przekonane, że rzeczywiście doszło do przestępstwa, wtedy muszą sprawdzić fakty. Mają na to 30 dni od momentu powzięcia wiadomości na ten temat. Po tym okresie muszą wydać postanowienie o wszczęciu bądź o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego.
W sprawach pilnych organy mogą zacząć zbierać dowody jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania, aby uchronić je przed zniszczeniem bądź zniknięciem. Mogą także przesłuchać osobę podejrzaną. W takim wypadku jednak już pięć dni po tym przesłuchaniu musi być wydane postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub o odmowie wszczęcia postępowania.
Jesteś zobowiązany poddać się badaniom, które nie wiążą się z naruszeniem integralności twojego ciała. Można w szczególności pobrać od ciebie odciski palców, fotografować cię itp.
Pobranie krwi lub innych płynów ustrojowych może nastąpić tylko wtedy, gdy nie stanowi zagrożenia dla życia lub zdrowia. Próbki muszą zostać pobrane przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia.
W razie odmowy dobrowolnego poddania się wyżej wskazanym czynnościom istnieje możliwość zastosowania przymusu bezpośredniego.
Przeszukanie osoby jest dopuszczalne, jeżeli istnieje podejrzenie posiadania przez nią rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie. Jednakże przeszukania powinna w miarę możliwości dokonać osoba tej samej płci.
Tak, przeszukane mogą być pomieszczenia i inne miejsca, jeżeli istnieją podstawy do twierdzenia, że znajdują się tam rzeczy mogące służyć za dowód w postępowaniu karnym lub osoby podejrzane. Przeszukania dokonuje prokurator lub Policja. Osoby przeprowadzające przeszukanie winny przedstawić postanowienie o przeszukaniu, chyba że zachodzi przypadek niecierpiący zwłoki.
W wyjątkowych wypadkach przeszukania pomieszczeń można dokonać w porze nocnej (między 22 a 6 rano).
Przed rozpoczęciem czynności osoby przeszukujące powinny wezwać cię do wydania poszukiwanych przedmiotów.
Masz prawo być obecny przy przeszukaniu.
W przypadku przeszukania bez postanowienia sądu lub prokuratora możesz żądać zatwierdzenia tej czynności przez wyżej wskazane organy. Zatwierdzenie winno być dokonane w ciągu siedmiu dni, a następnie doręczone żądającemu. W razie braku zatwierdzenia należy niezwłocznie zwrócić osobie uprawnionej zatrzymane rzeczy.
Drugi etap rozpoczyna się od przedstawienia zarzutów osobie podejrzanej. Następuje to, gdy organy mają uzasadnione podejrzenie, kto popełnił dane przestępstwo. Od tego momentu podejrzanemu przysługują określone prawa. Obciążają go też pewne obowiązki.
W śledztwie organy sporządzają postanowienie o przedstawieniu zarzutów i ogłaszają je niezwłocznie podejrzanemu, a następnie przesłuchują go (wyjątkiem jest sytuacja, gdy podejrzany się ukrywa lub opuścił kraj).
W dochodzeniu nie trzeba sporządzać postanowienia o przedstawieniu zarzutów, chyba że podejrzany jest tymczasowo aresztowany. Można powiadomić taką osobę ustnie, co jej się zarzuca i od razu ją przesłuchać. W chwili rozpoczęcia przesłuchania staje się ona podejrzanym.
Jeśli nie mówisz po polsku, masz prawo skorzystać z bezpłatnej pomocy tłumacza. Otrzymasz także tłumaczenie postanowienia o przedstawieniu, uzupełnieniu lub zmianie zarzutów, aktu oskarżenia oraz orzeczenia, od którego możesz się odwołać lub które zamyka postępowanie.
Jeśli nie chcesz odwoływać się od prawomocnego orzeczenia, którego treść wyjaśnił ci tłumacz, możesz zrezygnować z tłumaczenia pisemnego. Tłumacz obecny będzie podczas przesłuchań, a także przy przeprowadzaniu dowodów.
Masz prawo do kontaktu z obrońcą od momentu przedstawienia zarzutów.
Jeśli odpowiadasz z wolnej stopy, kontakt ten jest nieograniczony.
W przypadku tymczasowego aresztowania masz prawo kontaktować się z obrońcą na osobności lub korespondencyjnie.
W wyjątkowych przypadkach prokurator może zastrzec, że będzie obecny na takich spotkaniach lub zarządzić kontrolę korespondencji, lecz jedynie w terminie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania.
Posiadanie obrońcy nie jest obowiązkowe.
Gdy podejrzany jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, a także gdy zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności, a postępowanie toczy się przed Sądem Okręgowym jako sądem I instancji – udział obrońcy jest obligatoryjny. Oskarżony musi mieć obrońcę także wtedy, gdy sąd uzna to za konieczne w związku z okolicznościami utrudniającymi obronę.
Jeśli nie posiadasz obrońcy z wyboru, wyznaczony zostanie obrońca z urzędu. Możesz złożyć wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy nie jesteś w stanie ponieść kosztów obrony bez szkody dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
Prawdopodobnie zostaniesz poproszony o podanie danych osobowych, a następnie będą zadawane pytania co do meritum sprawy.
Możesz jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień. Musisz zostać pouczony, że przysługuje ci to prawo.
Nikt nie może zmusić cię do dostarczania dowodów obciążających cię. Jednak jeśli ujawnisz jakąś okoliczność obciążającą, będzie to brane pod uwagę, tak jak każdy inny dowód.
W zależności od sytuacji związanej ze śledztwem lub dochodzeniem, prokurator może podjąć decyzję o zastosowaniu środków zapobiegawczych, tj. takich, które mają na celu zapewnienie prawidłowego toku postępowania.
Wg polskiej procedury są to:
Sąd może zastosować tymczasowe aresztowanie. Może to nastąpić, jeżeli istnieje obawa, że zachodzi duże prawdopodobieństwo, że popełniłeś przestępstwo i będziesz chciał uciec lub ukryć się oraz gdy zaistnieje ryzyko, że będziesz chciał nakłonić inne osoby (np. pokrzywdzonego) do składania fałszywych zeznań.
Środek ten może być również stosowany, jeżeli zarzuca ci się popełnienie przestępstwa, za które grozi surowa kara.
Jednak sąd nie zastosuje tymczasowego aresztowania, jeżeli zarzuca ci się popełnienie przestępstwa zagrożonego karą do jednego roku pozbawienia wolności, chyba że zostałeś ujęty na gorącym uczynku.
Tymczasowe aresztowanie winno być uchylone, jeżeli podstawa jego zastosowania, wskazana powyżej, przestanie istnieć. To samo dotyczy każdego innego środka zapobiegawczego.
Tymczasowe aresztowanie trwa co do zasady 3 miesiące, ale może być w szczególnych wypadkach przedłużone na czas trwania całego postępowania przygotowawczego (nie dłużej niż 2 lata licząc do dnia zakończenia ewentualnego procesu w pierwszej instancji.
Istnieje możliwość dalszego przedłużania aresztu przez sąd apelacyjny, jeśli zachodzą istotne przeszkody w ukończeniu postępowania (np. czynności dowodowe muszą być wykonane poza granicami kraju).
Osoba, wobec której zastosowano tymczasowe aresztowanie, ma prawo do złożenia zażalenia na decyzję sądu o stosowaniu tego środka zapobiegawczego.
Może ona również w trakcie pobytu w areszcie śledczym składać wnioski o uchylenie aresztowania, jeżeli uzna, że odpadły podstawy jego zastosowania.
O tymczasowym aresztowaniu należy powiadomić osobę bliską dla podejrzanego.
Jeżeli podejrzany opiekuje się sam swoim dzieckiem lub osobą niedołężną, sąd winien zawiadomić odpowiednie organy o potrzebie zapewnienia opieki nad tymi osobami.
Podobnie sąd postąpi w razie potrzeby zabezpieczenia mienia aresztowanego. W trakcie pobytu w areszcie śledczym podejrzany zachowuje prawo do kontaktu z obrońcą.
Przy odpowiadaniu z wolnej stopy – kontakt jest nieograniczony.
Natomiast w przypadku tymczasowego aresztowania kontakt z innymi osobami jest zależny od wydania zgody przez prokuratora.
W trakcie tymczasowego aresztowania możesz korzystać z pomocy medycznej.
W pierwszej kolejności będzie to oddział ambulatoryjny w areszcie śledczym.
Jeżeli jednak twoje schorzenie jest skomplikowane, prokurator może zarządzić wykonanie badań w szpitalu państwowym.
Tak, przysługuje ci powyższe uprawnienie.
Podczas tego etapu postępowania informacje na temat zarzucanego czynu mogą być pozyskiwane w ramach czynności dowodowych przeprowadzanych z urzędu bądź też na wniosek.
Kodeks przewiduje różne sposoby zbierania dowodów. Należą do nich: przesłuchanie świadków, złożenie wyjaśnień przez oskarżonego, przeprowadzenie opinii biegłych, konfrontacje osób przesłuchiwanych, oględziny, sekcje zwłok, eksperyment procesowy, wywiad środowiskowy, badanie osoby zatrzymanej, zatrzymanie rzeczy, przeszukanie, kontrolę i utrwalanie rozmów itd.
Należy stawić się na każde wezwanie organu prowadzącego postępowanie.
Niestety, Kodeks postępowania karnego nie przewiduje przesłuchania w formie video linku.
Możesz jednak wnosić o przesłuchanie w drodze tzw. pomocy prawnej. Wtedy czynności dowodowe (badania, oględziny, przesłuchanie itp.) są przeprowadzane przez lokalną Policję lub prokuraturę w państwie twojego pochodzenia.
Możesz składać wnioski dowodowe i żądać wykonania określonych czynności przez prowadzącego postępowanie.
Należy złożyć wniosek dowodowy na piśmie lub ustnie do protokołu przesłuchania (np. o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka na okoliczność, iż w czasie przestępstwa przebywałeś w innym mieście).
Przekazanie dochodzenia do państwa pochodzenia uzależnione jest od złożenia przez odpowiednie organy twojego kraju wniosku o takie przekazanie.
Możesz odmówić składania wyjaśnień i po prostu milczeć. Nie można zmuszać cię do samooskarżania się. Masz jednak prawo do składania wyjaśnień oraz wypowiadania się co do każdego przeprowadzonego z twoim udziałem dowodu.
Nie poniesiesz negatywnych konsekwencji za nieprawdziwe wyjaśnienia. Jako oskarżony nie jesteś zobowiązany do mówienia prawdy.
Jeżeli nie zastosowano wobec ciebie dozoru policji lub zakazu opuszczania kraju, to możesz w trakcie postępowania opuścić kraj.
Masz jednak obowiązek informować prowadzącego postępowanie o każdej zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu trwającej dłużej niż 7 dni. Jeżeli złamiesz zakaz lub nie dopełnisz tego obowiązku, prokurator może zwrócić się do sądu okręgowego o wydanie europejskiego nakazu aresztowania.
Tak, możesz się przyznać zarówno do wszystkich, jak i tylko do niektórych zarzucanych ci czynów.
Formalnie można tego dokonać od momentu powiadomienia o treści stawianych zarzutów w trakcie przesłuchania w charakterze podejrzanego aż do zamknięcia rozprawy.
Przyznanie się podejrzanego nie oznacza automatycznie zakończenia postępowania, ponieważ organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, a po wniesieniu aktu oskarżenia sąd, musi zbadać, czy nie zmierza ono do obejścia prawa, np. do chronienia innej osoby.
Przyznanie może mieć wpływ na wysokość wymierzonej kary.
Zarzuty mogą być zmienione, ponieważ obraz czynu badanego w postępowaniu przygotowawczym podlega modyfikacji.
Zmiana może polegać na zarzuceniu czynu z przepisu przewidującego wyższą karę.
W razie pojawienia się nowych dowodów można ci zarzucić popełnienie nowych czynów, nieobjętych postanowieniem o przedstawieniu zarzutów.
Musisz jednak zostać poinformowany na piśmie o zmianie zarzutów, zarówno o modyfikacji dotychczasowych, jak i o postawieniu nowych.
Informacje na temat zmiany zarzutów w postępowaniu przed sądem zob. arkusz informacyjny 3.
Fakt wydania decyzji za granicą nie wyklucza wszczęcia lub prowadzenia postępowania karnego w związku z tym samym przestępstwem w polskim sądzie. Jednak wydanie prawomocnego rozstrzygnięcia przez inny sąd lub organ zagraniczny w związku z tym samym przestępstwem wyklucza ponowne rozpoznawanie takiej sprawy.
Gdy organy stwierdzą, że wyjaśniły już wszystkie okoliczności w sprawie i zebrały wystarczającą ilość materiału dowodowego, wydają postanowienie o zamknięciu śledztwa (w dochodzeniu nie trzeba wydawać takiego postanowienia) i:
Tak, co do zasady lista świadków jest dołączana do aktu oskarżenia, obligatoryjnie przesyłanemu oskarżonemu.
Przysługuje ci możliwość powołania innych świadków.
W razie niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia świadków dane umożliwiające ich rozpoznanie mogą być utajnione.
Tak, przysługuje ci prawo do zaznajomienia się z materiałami śledztwa przed zamknięciem postępowania przygotowawczego.
Zob. arkusz informacyjny 3.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
Rozprawa odbywa się w budynku właściwego sądu, ze względu na okręg, w którym doszło do popełnienia przestępstwa.
Co do zasady sądem w pierwszej instancji będzie sąd rejonowy, a jedynie w przypadku popełnienia zbrodni oraz poważnych występków – sąd okręgowy.
Zasadniczo rozprawa odbywa się jawnie i może być na niej publiczność. Ogłoszenie wyroku odbywa się zawsze jawnie.
Wyrok wydawany jest przez sędziego zawodowego. W pewnym zakresie spraw w I instancji w składzie orzekającym mogą zasiadać także ławnicy, mają prawa równe sędziemu. Polskie prawo nie zna jednak instytucji ławy przysięgłych.
Tak, jest to możliwe. Gdy konieczna jest zmiana kwalifikacji prawnej czynu, sąd uprzedza o tym obecne na rozprawie strony. Opis czynu pozostaje ten sam.
Na wniosek oskarżonego sąd przerywa rozprawę, by dać mu czas na przygotowanie nowej linii obrony.
Nowe zarzuty sąd może rozpoznać na tej samej rozprawie tylko za zgodą oskarżonego. W braku takiej zgody prokurator musi wnieść nowy akt oskarżenia.
Możliwe jest przeprowadzenie postępowania dowodowego jedynie w ograniczonym zakresie, jeżeli przyznanie do winy nie budzi wątpliwości.
Obecność na rozprawie jest co do zasady obowiązkowa. Jednakże po złożeniu przez ciebie wyjaśnień, sąd decyduje, czy twoja obecność nadal jest konieczna.
Tylko świadkowie i biegli mogą być wysłuchani za pośrednictwem wideokonferencji. Nie może ona być użyta w celu wysłuchania podejrzanych lub oskarżonych.
Masz prawo skorzystać z bezpłatnej pomocy tłumacza, a także otrzymać tłumaczenia protokołów, postanowień i wyroków.
Posiadanie obrońcy nie jest obowiązkowe.
Jeśli jesteś nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub zachodzi uzasadniona wątpliwość co do twojej poczytalności, rozprawa toczy się w sądzie okręgowym w I instancji i zarzucono ci zbrodnie lub jesteś pozbawiony wolności – udział obrońcy jest obligatoryjny. Udział obrońcy jest również obligatoryjny, jeżeli sąd uzna to za konieczne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.
Jeśli nie posiadasz obrońcy z wyboru, wyznaczony zostanie obrońca z urzędu. Możesz złożyć wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy nie jesteś w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia obrońcy (pełnomocnika) z urzędu bez szkody dla niezbędnego utrzymania ciebie i rodziny.
W przypadku niektórych czynności w toku procesu karnego udział zawodowego obrońcy (adwokata) jest niezbędny, np. w przypadku odwołania od wyroku sądu okręgowego lub kasacji (nadzwyczajnego środka zaskarżenia).
Masz prawo do składania wyjaśnień oraz wypowiadania się co do każdego przeprowadzonego z twoim udziałem dowodu. Możesz też odmówić składania wyjaśnień i po prostu milczeć. Nikt nie może cię zmusić samooskarżania się.
Nie ponosisz negatywnych konsekwencji za nieprawdziwe wyjaśnienia.
Przysługuje ci uprawnienie do powoływania własnych dowodów i kwestionowania dowodów przeciwko tobie.
Informacje na temat zarzucanego czynu mogą być pozyskiwane w ramach czynności dowodowych.
Kodeks wyróżnia m.in. przesłuchanie świadków, oskarżonego, przeprowadzenie opinii biegłych, konfrontacje osób przesłuchiwanych, oględziny, sekcje zwłok, eksperyment procesowy, wywiad środowiskowy, badanie osoby oskarżonej, zatrzymanie rzeczy, przeszukanie, kontrolę i utrwalanie rozmów itd.
Należy złożyć wniosek dowodowy na piśmie lub ustnie do protokołu rozprawy lub posiedzenia (np. o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka na okoliczność, iż w czasie przestępstwa oskarżony przebywał w innym mieście).
Tak, natomiast co do zasady dowodu nie mogą stanowić dokumenty prywatne, jeśli zostały sporządzone przez prywatnego detektywa na potrzeby toczącego się postępowania.
Tak, ale w razie zatajenia przez świadka czegokolwiek lub udzielenia nieprawdziwych informacji, może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Tak, pytania zadawać można w pełnym zakresie. Można kwestionować zeznania innych za pomocą wszelkich dopuszczalnych dowodów i oświadczeń.
Tak, twoja uprzednia karalność i kwalifikacja prawna popełnionych przez ciebie czynów zostaną wzięte pod uwagę przy orzekaniu wymiaru kary. Uwzględniane są informacje zawarte w Krajowym Rejestrze Karnym dotyczące osób prawomocnie skazanych.
Tak, sądy i prokuratura mogą zwracać się o odpisy z rejestrów karnych innych krajów członkowskich. Ma to na celu także uniknięcie skazania dwa razy za to samo przestępstwo.
Strony wygłaszają mowy końcowe. Ty i twój obrońca możecie także zwrócić się do sądu. Oskarżony wypowiada się jako ostatni.
Po wysłuchaniu głosów stron sąd niezwłocznie przystępuje do narady nad wyrokiem.
Rozprawa może zakończyć się:
Sąd może też zasądzić środki karne, czyli dodatkowe sankcje obok kary zasadniczej:
Ofiarę w polskim procesie karnym określa się jako pokrzywdzonego.
Pokrzywdzony może zgłosić wniosek o nałożenie na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody i może brać udział w rozprawie.
Jeżeli pokrzywdzony zdecyduje się wziąć udział w rozprawie, staje się oskarżycielem posiłkowym. Może, między innymi, rozpocząć postępowanie przez wniesienie oskarżenia. Może również wnieść odwołanie.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
Tak, możliwe jest zaskarżanie wyroku sądu I instancji naruszającego twoje prawa, o ile byłeś stroną tego postępowania.
Można złożyć apelację od winy albo tylko od kary, a także apelację co do samego uzasadnienia wyroku.
Można w ten sposób zaskarżyć całość wyroku albo tylko jego część, ale apelację od winy uważa się za skierowaną przeciwko całości wyroku.
Do sądu, który wydał wyrok, w terminie 7 dni od ogłoszenia wyroku należy złożyć pisemny wniosek o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia.
Jeśli oskarżony jest pozbawiony wolności – od jego doręczenia, w sytuacji gdy nie było go przy ogłoszeniu wyroku i nie miał obrońcy.
Wyjątkowo w postępowaniach przyspieszonych dotyczących przestępstw i wykroczeń termin ten wynosi 3 dni.
Uzasadnienie powinno być sporządzone w ciągu 14 dni. Po otrzymaniu wyroku wraz z uzasadnieniem oskarżony ma 14 dni na złożenie apelacji do sądu odwoławczego, ale za pośrednictwem sądu, który wydał wyrok.
Jeśli wyrok w I instancji wydał sąd okręgowy, apelację musi napisać adwokat.
W apelacji można zarzucać zarówno wszelkie naruszenia przepisów prawa materialnego, jak i naruszenia przepisów postępowania. Można także wskazywać błędy w ustalonym przez sąd stanie faktycznym i nadmierną surowość lub łagodność wymierzonej kary. Można także odwołać się od innych, niezasadnie nałożonych środków.
Jeżeli wniesiona zostaje apelacja, wyrok sądu I instancji nie podlega wykonaniu do czasu wydania wyroku przez sąd odwoławczy.
Samo wniesienie apelacji nie wpływa na fakt osadzenia. Sąd odwoławczy może zarządzić sprowadzenie oskarżonego na rozprawę na jego wniosek, chyba że uzna za wystarczającą obecność obrońcy.
Jeżeli oskarżony nie jest sprowadzany, a nie ma obrońcy, zostanie mu wyznaczony obrońca z urzędu.
Nie ma określonego w ustawie terminu na rozpatrzenie apelacji. Jeżeli stwierdzona zostanie dopuszczalność apelacji, zostanie wyznaczona rozprawa, a oskarżony zostanie powiadomiony o jej czasie i miejscu.
W apelacji można wskazywać nowe fakty lub dowody, ale co do zasady sąd nie może przeprowadzić od nowa całego postępowania dowodowego. Sąd odwoławczy może dopuścić wyjątkowo tylko dowód uzupełniający, na przykład przesłuchać nowego świadka czy zażądać przedstawienia nowych dokumentów.
Najpierw wyznaczony sędzia sprawozdawca przedstawia stan sprawy. Następnie strony mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski na piśmie lub ustnie. Później sąd udaje się na naradę i ogłasza wyrok.
Sąd może utrzymać wyrok w mocy, zmienić go lub uchylić i przekazać do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.
Sąd może orzec surowszą karę tylko jeżeli prokurator, a wyjątkowo pokrzywdzony, złożył apelację na niekorzyść oskarżonego.
Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony wyrokiem sądu I instancji. Wtedy musi zwrócić sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Ogólna zasadą jest, że sąd odwoławczy rozpatruje wyrok sądu tylko w zakresie, w jakim został on zaskarżony; tylko wyjątkowo wychodzi poza te granice.
Jeżeli apelacja zostanie uznana, sąd odwoławczy swoim wyrokiem albo zmieni poprzedni wyrok albo uchyli go i zwróci sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Jeżeli apelacja nie zostanie uznana – sąd odwoławczy swoim wyrokiem utrzyma w mocy poprzedni wyrok, który stanie się prawomocny.
Od wyroku sądu odwoławczego nie można się ponownie odwoływać.
Z powodu wydania nieprawidłowego wyroku przez sąd I instancji odszkodowanie nie przysługuje.
Jeżeli zapadnie wyrok uniewinniający lub postępowanie zostanie umorzone, wpis taki nie zostanie dokonany.
W wyjątkowych wypadkach, kiedy w postępowaniu miały miejsce szczególnie drastyczne naruszenia przepisów procedury, oskarżony może złożyć szczególną apelację zwaną kasacją do Sądu Najwyższego.
Kasacje od wyroku sądu odwoławczego należy złożyć w ciągu 30 dni od doręczenia wyroku tego sądu z uzasadnieniem. Możliwość ta nie dotyczy wszystkich wyroków.
Wyjątkowo możliwe jest też wznowienie postępowania.
Kiedy sąd odwoławczy wyda wyrok, a sprawa nie zostanie przekazana do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, wyrok ten jest prawomocny.
Wysłanie do państwa pochodzenia w celu odbycia tam orzeczonej w Polce kary jest możliwe w sytuacji, kiedy byłeś przekazany na czas postępowania karnego do Polski w drodze europejskiego nakazu aresztowania i jeśli państwo przekazujące zastrzegło, że wykonanie kary może nastąpić tylko w nim.
W takim wypadku zostaniesz tam odesłany niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku.
Uprawomocnienie się wyroku skazującego za określone przestępstwo powoduje, że nie jest już możliwe ponowne wszczęcie postępowania co do tego samego przestępstwa. Prawomocne skazanie w Polsce powoduje, iż za ten sam czyn nie można wszcząć postępowania karnego w innym kraju Unii Europejskiej.
Dane o osobach skazanych za przestępstwo na każdą karę i za wykroczenia na karę aresztu przechowywane są w Krajowym Rejestrze Karnym, który prowadzony jest przy Ministerstwie Sprawiedliwości.
Punkty Informacyjne, w których można składać wnioski o otrzymanie informacji o danych znajdujących się w Rejestrze, prowadzone się przy sądach rejonowych i okręgowych.
Dane są udostępniane wyłącznie osobom, których dotyczą. Dane mogą być również udostępniane polskim i zagranicznym władzom państwowym, określonym instytucjom publicznym oraz pracodawcom.
Wiadomość o skazaniu wraz z podstawowymi danymi osobowymi osoby skazanej zamieszczana jest w Rejestrze z urzędu, ale dopiero po uprawomocnieniu się wyroku. Zamieszczenie danych w Rejestrze nie jest zależne od zgody skazanego.
Czas przechowywania danych o karalności zależy od rodzaju kary wymierzonej w wyroku. Po upływie właściwego okresu czasu dane usuwa się z Rejestru z urzędu. W pewnych wypadkach jest też możliwe usunięcie danych o karalności wcześniej, na wniosek osoby skazanej.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
Wykroczenia są najmniej poważnymi czynami zabronionymi w polskim prawie, zazwyczaj odnoszą się do nieprzestrzegania porządkowych zakazów administracyjnych.
Wykroczenia z uwagi na swój mniej poważny charakter zagrożone są o wiele niższymi karami niż przestępstwa i mogą być nakładane nie tylko wyrokami sądowymi, ale też w drodze administracyjnej - mandatami karnymi.
Mandat karny może zostać nałożony, gdy sprawca wykroczenia został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia albo też uprawniony funkcjonariusz publiczny nie ma wątpliwości, kto jest sprawcą. Taki mandat może być nałożony w ciągu 14 dni od zdarzenia lub wyjątkowo w ciągu 30 dni od zdarzenia.
Nie ma obowiązku przyjęcia mandatu. Jeżeli nie przyjmiesz mandatu albo jeżeli minie termin do jego nałożenia, sprawę rozpozna sąd. Od wyroku sądu można się odwołać, ale jeżeli przyjmie się mandat, to po jego przyjęciu odwołanie do sądu jest praktycznie niemożliwe.
Mandatem można nałożyć jedynie karę grzywny, generalnie do kwoty 500 PLN, wyjątkowo 1 000 PLN, jeśli chodzi o więcej niż jedno wykroczenie.
Mandat może być:
W przypadku nadmiernej prędkości, parkowania itp. zastosowanie mają wszelkie zasady postępowania wykroczeniowego i mandatowego – tzn. można przyjąć mandat karny albo czekać na rozstrzygnięcie sprawy przez sąd.
Pamiętaj, że mandat może zostać nałożony tylko za złamanie reguł ruchu drogowego. Sama informacja o konieczności uiszczenia opłaty za postój w danym miejscu nie jest mandatem karnym.
Mandat związany z naruszeniem zasad ruchu drogowego może zostać nałożony np. przez policję lub
straż miejską. Jeżeli nie przyjmiesz mandatu, to sprawę rozpoznaje właściwy miejscowo sąd rejonowy.
Procedura postępowania w takich przypadkach, jeśli chodzi o obcokrajowców, nie różni się formalnie od ogólnych zasad postępowania wykroczeniowego i mandatowego.
W zależności od rodzaju i charakteru popełnionego wykroczenia drogowego kary mogą być różne. W ogromnej mierze są to różne kary grzywny. Sąd może zastosować każdą karę jaka jest dopuszczalna w takim przypadku, a jeśli chodzi o postępowanie mandatowe, to nałożona może zostać tylko grzywna w wysokości 500 PLN, wyjątkowo 1 000 PLN.
Wszyscy obcokrajowcy są ścigani za wykroczenia drogowe popełnione na terytorium Polski i odpowiadają za nie bardzo podobnie jak Polacy. Obywatele innych państw członkowskich mogą także otrzymywać mandaty kredytowe, do których zapłacenia będą obowiązani w swoim kraju pochodzenia.
Obcokrajowiec, który nie jest obywatelem państwa członkowskiego UE i nie ma w Polsce stałego miejsca zamieszkania, otrzyma mandat gotówkowy.
Jeżeli nie przyjmiesz mandatu, możesz wnieść o rozpatrzenie sprawy przez sąd rejonowy. Od wyroku sądu rejonowego można odwołać się do sądu okręgowego.
Jeżeli przyjmie się mandat, to odwołanie się do sądu jest praktycznie niemożliwe. Jedyna możliwość to odwołanie się do sądu w terminie 7 dni i udowodnienie, iż rodzaj ukaranego zachowania w ogóle nie stanowi wykroczenia.
Jeśli chodzi o wykroczenia, to w Krajowym Rejestrze Karnym znajdują się tylko dane tych osób, którym z uwagi na popełnione wykroczenie wymierzono karę aresztu prawomocnym wyrokiem. W żadnym innym przypadku ukaranie za wykroczenie nie jest odnotowywane.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.