Pełny tekst

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2016 r. (sygn. akt III CZP 18/16)

Uzasadnienie

Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia SN Grzegorz Misiurek.

Sędziowie SN: Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca), Kazimierz Zawada.

Sentencja

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Mariusza W. przeciwko S.I.P. Towarzystwu Ubezpieczeń S.A. w W. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 19 maja 2016 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z dnia 11 stycznia 2016 r.:

"Czy klient niewypłacalnego biura podróży może samodzielnie dochodzić w sporze z ubezpieczycielem zobowiązanym z tytułu umowy gwarancji ubezpieczeniowej »turystycznej« zawartej według wymagań załącznika Nr 2 do rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki z dnia 21 kwietnia 2011 r. w sprawie wzorów formularzy umowy gwarancji bankowej, umowy gwarancji ubezpieczeniowej oraz umowy ubezpieczenia na rzecz klientów, wymaganych w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych (Dz.U. Nr 88, poz. 499) zwrotu wpłat wniesionych tytułem zapłaty za imprezę turystyczną, w wypadku gdy z przyczyn dotyczących organizatora turystyki lub pośrednika turystycznego oraz osób, które działają w ich imieniu impreza turystyczna nie zostanie zrealizowana, czy też wyłączna czynna legitymacja na podstawie art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 196) przysługuje marszałkowi województwa?"

podjął uchwałę:

Klient niewypłacalnego biura podróży jest legitymowany do dochodzenia od ubezpieczyciela zobowiązanego z tytułu gwarancji ubezpieczeniowej zwrotu wpłat wniesionych tytułem zapłaty za imprezę turystyczną.

Uzasadnienie faktyczne

Przedstawione zagadnienie prawne powstało w sprawie, w której powód, będący klientem niewypłacalnego biura podróży, wystąpił o zasądzenie kwoty 10 000 zł przeciwko zakładowi ubezpieczeń będącemu gwarantem z umowy gwarancji ubezpieczeniowej zawartej z tym biurem, zobowiązanym do zwrotu wniesionych przez klientów biura wpłat tytułem zapłaty za imprezę turystyczną, która nie doszła do skutku.

Strona pozwana podniosła między innymi zarzut braku legitymacji czynnej powoda wskazując, że zgodnie z umową gwarancji ubezpieczeniowej, beneficjentem gwarancji jest marszałek województwa, a nie klient biura podróży.

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie uwzględnił powództwo, ustalając, że w dniu 29 lipca 2011 r. powód zawarł z Ireną S. prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą "H." umowę o świadczenie usług turystycznych, w której zobowiązała się ona do zorganizowania dla zebranej przez powoda grupy 44 osób pielgrzymkę do Skandynawii w terminie od dnia 6 do dnia 22 lipca 2012 r. Tytułem zapłaty za tę imprezę turystyczną powód wpłacił kwotę 187 290 zł oraz 9800 euro. Wcześniej, w dniu 23 maja 2011 r., Irena S. zawarła ze stroną pozwaną "umowę gwarancji ubezpieczeniowej turystycznej", w której jako beneficjent gwarancji wskazany został Wojewoda D., a pozwany ubezpieczyciel zobowiązał się m.in. do zwrotu wpłat wniesionych tytułem zapłaty za imprezę turystyczną, gdyby z przyczyn dotyczących Ireny S. impreza nie została zrealizowana.

W dniu 2 lipca 2012 r. Irena S. poinformowała, że pielgrzymka nie odbędzie się, a wobec żądania powoda zwrotu wpłaconych kwot, złoży-ła w dniu 4 lipca 2012 r. oświadczenie, że otrzymała od powoda wskazane kwoty oraz zobowiązała się do ich zwrotu do kwietnia 2013 r. W dniu 29 kwietnia 2013 r. złożyła oświadczenie o swojej niewypłacalności oraz braku możliwości zwrotu klientom wpłat wniesionych przez nich tytułem zapłaty za imprezy turystyczne, w związku z czym Marszałek Województwa D. wystąpił do strony pozwanej na podstawie umowy gwarancji ubezpieczeniowej z żądaniem zapłaty na rzecz klientów biura podróży Ireny S., w tym na rzecz powoda, zapłaconych przez nich kwot za imprezy turystyczne, które nie doszły do skutku. Powód przekazał stronie pozwanej wszystkie niezbędne dokumenty, a Wojewoda D. wielokrotnie wzywał pozwaną do zwrotu na rzecz powoda zapłaconych przez niego kwot, czego pozwana odmawiała.

Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione w całości i stwierdził, że powodowi przysługuje legitymacja czynna na podstawie art. 393 k.c., gdyż umowa gwarancji ubezpieczeniowej zawarta między Ireną S. a stroną pozwaną jest umową na rzecz osoby trzeciej, która uzyskuje samodzielne, własne uprawnienie do żądania od dłużnika przyrzekającego, aby spełnił na jej rzecz przyrzeczone świadczenie. Główną ideą zobowiązania podmiotów świadczących usługi turystyczne do zawierania umów ubezpieczenia lub gwarancji ubezpieczeniowej jest ochrona ich klientów w razie niewypłacalności biura podróży. Odmowa poszkodowanemu klientowi sądowej kontroli prawidłowości decyzji gwaranta stanowiłaby nieuzasadnione uprzywilejowanie ubezpieczyciela kosztem osoby poszkodowanej.

Rozpoznając apelację strony pozwanej, Sąd Okręgowy powziął poważną wątpliwość sformułowaną w zagadnieniu prawnym przedstawionym na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Wskazał, że problem legitymacji czynnej klientów niewypłacalnego biura podróży do dochodzenia od ubezpieczyciela na podstawie umowy gwarancji ubezpieczeniowej zwrotu kwot wpłaconych na zorganizowanie imprezy turystycznej, która nie doszła do skutku powstał w związku z regulacją zawartą w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 187 - dalej: "u.u.t.") oraz umowy gwarancji z dnia 23 maja 2011 r.

Postanowienia te stanowią powtórzenie rozwiązań przyjętych we wzorcu umowy gwarancji ubezpieczeniowej w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki z dnia 21 kwietnia 2011 r. w sprawie wzorów formularzy umowy gwarancji bankowej, umowy gwarancji ubezpieczeniowej oraz umowy ubezpieczenia na rzecz klientów, wymaganych w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych (Dz.U. Nr 88, poz. 499), a więc zostały narzucone przez ustawodawcę. (...)

Uzasadnienie prawne

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kwestie związane z zapewnieniem klientom pokrycia kosztów powrotu do kraju z imprezy turystycznej, jeżeli organizator tego nie zapewni, oraz zwrotu wpłat wniesionych przez klientów tytułem zapłaty za imprezę, gdy z przyczyn dotyczących organizatora turystyki nie zostanie ona zrealizowana, reguluje art. 5 u.u.t., a w szczególności ust. 1 pkt 2, ust. 4, ust. 5 i ust. 5a. Stanowią one implementację dyrektywy 90/314/EWG Rady Wspólnot Europejskich z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz.U. UE L z 1990 r. Nr 158, poz. 59 - dalej: "dyrektywa 90/314/EWG"), zastąpionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych (Dz.U. UE z 11.12.2015 r. L 326/1 - dalej: "dyrektywa 2015/2302"), której przepisy wzmocniły ochronę turystów przed skutkami niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o świadczenie usług turystycznych przez organizatora imprezy turystycznej. Wykładając art. 5 u.u.t. należy zatem uwzględnić zarówno regulacje zawarte w obu wskazanych dyrektywach, jak i ich cel oraz bogate orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości dotyczące w szczególności art. 7 dyrektywy 90/314/EWG.

Przepis art. 7 dyrektywy 90/314/EWG stanowi, że na wypadek swojej niewypłacalności organizator powinien zapewnić dostateczne zabezpieczenie umożliwiające zwrot nadpłaconych pieniędzy oraz powrót konsumenta z podróży. Zgodnie natomiast z art. 17 dyrektywy 2015/2302, organizatorzy prowadzący przedsiębiorstwo turystyczne obowiązani są posiadać zabezpieczenie na potrzeby zwrotu wszystkich wpłat dokonanych przez podróżnych oraz na potrzeby ich powrotu do kraju; zabezpieczenie to musi być skuteczne i obejmować kwoty wpłat dokonanych przez podróżnych i koszty ich powrotu do kraju w przypadku niewypłacalności organizatora, przy czym w przypadku niewykonanych usług turystycznych na żądanie podróżnego dokonuje się zwrotów bez zbędnej zwłoki.

Przepis art. 5 u.u.t. w wersji obowiązującej od dnia 17 września 2010 r., po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 29 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy o usługach turystycznych oraz ustawy - Kodeks wykroczeń (Dz.U. Nr 106, poz. 672), stanowi, że przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie organizowania imprez turystycznych obowiązany jest m.in. zapewnić klientom, na wypadek swojej niewypłacalności, pokrycie kosztów powrotu klientów z imprezy turystycznej, a także zapewnić im zwrot wpłat wniesionych za imprezę turystyczną, gdy z przyczyn dotyczących organizatora impreza turystyczna nie zostanie zorganizowana. Obowiązek ten powinien spełnić przez zawarcie umowy gwarancji bankowej albo ubezpieczeniowej lub zawarcie umowy ubezpieczenia na rzecz klientów lub - w określonych przypadkach - przez przyjmowanie wpłat klientów wyłącznie na rachunek powierniczy. Treść gwarancji lub umowy ubezpieczenia, o której mowa, obejmuje upoważnienie dla marszałka województwa lub wskazanej przez niego jednostki do wydawania dyspozycji wypłaty zaliczki na pokrycie kosztów powrotu klienta do kraju. Marszałek województwa jest uprawniony do występowania na rzecz klientów w sprawach wypłaty środków z tytułu umowy gwarancji bankowej, umowy gwarancji ubezpieczeniowej lub umowy ubezpieczenia na zasadach określonych w treści tych umów. W przypadku niewypłacalności organizatora turystyki marszałek województwa prowadzi działania związane z organizacją powrotu klientów z imprezy turystycznej, jeżeli organizator turystyki lub pośrednik turystyczny, wbrew obowiązkowi, nie zapewni tego powrotu. W 1999 r. Komisja Europejska opublikowała raport wskazujący warunki, które pozwalają przyjąć, że państwo prawidłowo implementowało art. 7 dyrektywy 90/314/EWG, mającej na celu, jak stwierdzono, zapewnienie konsumentom zwrotu pełnych wpłaconych kwot i zapewnienie powrotu z imprezy turystycznej. Chodzi m.in. o zapewnienie zabezpieczenia finansowego w formie stosownych umów gwarancyjnych lub ubezpieczenia, pokrywającego wszelkie ryzyko związane z niewypłacalnością organizatora, zapewnienie nieograniczonej odpowiedzialności gwaranta oraz możliwości szybkiego i skutecznego uruchomienia zabezpieczenia, bez zbędnych formalności.

Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniach wydanych na gruncie art. 7 dyrektywy 90/314/EWG wielokrotnie stwierdzał, że celem tej regulacji jest pełne i skuteczne zabezpieczenie praw klienta w razie niewypłacalności lub upadłości biura podróży, zapewnienie mu powrotu i zwrotu zapłaconych kwot na imprezę, która nie doszła do skutku. Trybunał podkreślił, że art. 7 przyznaje jednostkom prawo indywidualne w postaci możliwości uzyskania zwrotu wpłaconej biuru podróży zaliczki lub pełnej należności za imprezę oraz zapewnienia powrotu do miejsca rozpoczęcia imprezy, jeżeli organizator z powodu niewypłacalności tego nie zapewnił (por. m.in. wyroki z dnia 8 października 1996 r. w sprawach C-178/94, C-179/94, C-189/94 i C-190/94).

W świetle przedstawionych regulacji i ich jednoznacznej wykładni dokonanej przez Trybunał Sprawiedliwości należy uznać, że zabezpieczenia, jakie biuro podróży ma zapewnić klientowi, w postaci m.in. umów gwarancyjnych, są podejmowane wyłącznie w interesie klienta i muszą zawierać takie postanowienia, które zapewnią klientowi biura szybkie i skuteczne uzyskanie zwrotu wpłaconych kwot oraz powrót z podróży. Nie ulega zatem wątpliwości, że beneficjentem - w znaczeniu materialnoprawnym - wszystkich środków zabezpieczających jakie obowiązane jest zapewnić biuro podróży jest klient, któremu art. 7 dyrektywy 90/314/EWG przyznaje indywidualne prawo do uzyskania świadczeń w nim określonych, obowiązkiem zaś państwa jest zapewnienie takiej regulacji prawnej, która umożliwi osiągnięcie tego rezultatu.

Przepis art. 5 u.u.t., wielokrotnie zmieniany, zawsze przewidywał obowiązek zawarcia przez biuro podróży umowy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej albo umowy ubezpieczenia na rzecz klientów. Od początku również przepis ten wymagał, by treść takich umów obejmo-wała upoważnienie dla organu administracji publicznej (wcześniej wojewody, obecnie marszałka województwa) do wydawania dyspozycji wypłaty zaliczki na pokrycie kosztów powrotu klienta do kraju, co wynikało z nałożenia na ten organ obowiązku zorganizowania grupom turystów powrotu do kraju, gdyby biuro podróży tego nie zapewniło. Było to uzasadnione tym, że poszczególni klienci biura podróży nie byliby w stanie podjąć samodzielnie działań zmierzających do sprowadzenia wszystkich turystów do kraju i konieczna była ingerencja innego podmiotu, który zająłby się organizacją zapewniającą szybki powrót do kraju, mając zapewnione na to środki z gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej.

Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 5 ust. 5a w związku z art. 5 ust. 4 u.u.t., marszałek województwa prowadzi działania związane z organizacją powrotu klientów z imprezy turystycznej, wykorzystując w tym celu m.in. zaliczkę uzyskaną od gwaranta. Przepisy nie przewidywały i nie przewidują wypłaty na ten cel środków pieniężnych poszczególnym klientom, a jedynie zapewnienie im powrotu do kraju, co miał zorganizować organ publiczny pobierając środki z gwarancji lub umowy ubezpieczenia, należy zatem uznać, że w tym zakresie nie powstawało indywidualne prawo klienta do uzyskania środków finansowych na powrót do kraju a jedynie jego prawo do uzyskania świadczenia w postaci zapewnienia mu powrotu do kraju. Zgodnie z art. 5 ust. 4 u.u.t. treść gwarancji lub umowy ubezpieczenia powinna obejmować upoważnienie dla marszałka województwa do wydania dyspozycji wypłaty zaliczki na pokrycie kosztów powrotu klienta do kraju.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 2015 r., II CSK 836/14 ("Biuletyn SN" 2015, nr 12, s. 13), dotyczącym pokrycia przez marszałka województwa kosztów sprowadzenia turystów do kraju i żądania ich zwrotu od gwaranta, taka regulacja daje podstawy do przyjęcia, że podmiotem uprawnionym z tytułu gwarancji jest w tym zakresie marszałek województwa, który staje się ex lege stroną stosunku gwarancyjnego łączącego go z gwarantem (bankiem lub ubezpieczycielem), przy czym wykonuje on swoje uprawnienia z umowy gwarancji i interesu klientów organizatora imprezy turystycznej, co zapewnia sprawność korzystania z tego instrumentu zabezpieczenia i może służyć urzeczywistnieniu reguły wyrażonej w art. 7 dyrektywy 90/314/EWG (por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2008 r., IV CSK 258/08, nie publ.).

Inaczej jednak przedstawia się kwestia przewidzianego w art. 7 dyrektywy 90/314/EWG oraz w art. 5 ust. 1 pkt 2 u.u.t. obowiązku zapewnienia klientom zwrotu wpłat wniesionych tytułem zaliczki lub zapłaty za imprezę, która nie doszła do skutku z powodu niewypłacalności lub upadłości biura podróży. W tym wypadku powstaje indywidualne prawo klienta do uzyskania zwrotu określonej kwoty pieniężnej, a obowiązek zawarcia przez biuro podróży jednej z umów gwarancyjnych lub umowy ubezpieczenia na rzecz klienta celem zapewnienia mu uzyskania tej kwoty prowadzi do wniosku, że w przypadku zawarcia umowy gwarancji ubezpieczeniowej, której dotyczy przedstawione zagadnienie prawne, beneficjentem gwarancji i stroną stosunku gwarancyjnego łączącego go z gwarantem, staje się z mocy prawa - art. 5 ust. 1 pkt 2 u.u.t. - klient biura podróży.

To, że zgodnie z art. 5 ust. 5 u.u.t. marszałek województwa jest uprawniony do występowania na rzecz klientów w sprawach wypłaty środków z tytułu umowy gwarancji bankowej, umowy gwarancji ubezpieczeniowej lub umowy ubezpieczenia na zasadach określonych w treści tych umów, oznacza jedynie, iż ma on ustawowe upoważnienie (pełnomocnictwo) do działania na rzecz klientów w sprawie wypłaty przez gwaranta kwot wpłaconych przez klientów na imprezę turystyczną, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 u.u.t., i że zasady działania marszałka powinny być określone w umowach. Nie oznacza natomiast, że beneficjentem umowy gwarancji w tym zakresie jest marszałek, wobec czego tylko on może żądać wypłaty należności i tylko on ma legitymację czynną do dochodzenia tej należności przed sądem. Jak wskazano, beneficjentem umowy gwarancji jest w tym zakresie klient biura podróży, gdyż zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 u.u.t. umowa gwarancji ubezpieczeniowej właśnie jemu ma zapewnić zwrot tych należności.

Przedstawione przez Sąd Okręgowy wątpliwości powstały jednak dlatego, że ustawodawca, zmieniając z dniem 17 września 2010 r. art. 5 u.u.t.m.in. przez dodanie w ust. 1 pkt 2 wymagania zapewnienia przez biuro podróży klientom, na wypadek swojej niewypłacalności, pokrycia kosztów powrotu klientów z imprezy turystycznej oraz zwrotu wpłat dokonanych za imprezę, która nie doszła do skutku, i zobowiązując biuro do zawarcia w tym celu umów gwarancyjnych lub ubezpieczenia na rzecz klienta, upoważnił w ust. 6 tego przepisu ministra właściwego do spraw turystyki do określenia w drodze rozporządzenia wzorów formularzy umowy gwarancji bankowej, umowy gwarancji ubezpieczeniowej oraz umowy ubezpieczenia na rzecz klienta, o których mowa w ust. 1 pkt 2 lit. a i b, uwzględniających wszystkie niezbędne elementy umowy i na podstawie tego przepisu z dniem 28 kwietnia 2011 r. weszło w życie wskazane na wstępie rozporządzenie z dnia 21 kwietnia 2011 r., określające wzory formularzy umów.

We wzorach umowy gwarancji bankowej oraz gwarancji ubezpieczeniowej, zawieranych przez gwaranta (bank lub zakład ubezpieczeń) ze zleceniodawcą, którym jest biuro podróży, na wstępie, powyżej nazwy umowy, wskazano jako beneficjenta gwarancji marszałka województwa. To wskazanie wzbudziło największe wątpliwości Sądu Okręgowego w kwestii legitymacji czynnej klienta biura podróży do dochodzenia przed sądem od gwaranta zwrotu kwot wpłaconych na koszty imprezy turystycznej, która nie doszła do skutku, skoro bowiem klient nie jest stroną takiej umowy ani beneficjentem gwarancji, nie istnieje stosunek prawny, na podstawie którego przysługiwałoby mu roszczenie bezpośrednio do gwaranta o zwrot należności objętych gwarancją.

Jak wskazano, w świetle jednak zarówno art. 7 dyrektywy 90/314/EWG, jak i art. 5 ust. 1 pkt 2 u.u.t., to właśnie klient biura podróży jest uprawniony do żądania zwrotu tych kwot i to w celu zapewnienia mu realizacji tego roszczenia biuro ma obowiązek zawrzeć umowę gwarancji. To zatem klient jest w zakresie tego roszczenia beneficjentem umowy gwarancji w znaczeniu materialnoprawnym i tego jego statusu nie mogą zmienić przepisy rozporządzenia wykonawczego do ustawy o usługach turystycznych ani postanowienia przyjęte we wzorach umów gwarancji stanowiących załączniki do rozporządzenia. Przepisy rozporządzenia wykonawczego nie mogą być sprzeczne z prze-pisami ustawy, stanowiącymi podstawę do jego wydania, a zawarte we wzorach umów stanowiących załącznik do rozporządzenia z dnia 21 kwietnia 2011 r. stwierdzenie, iż beneficjentem gwarancji - także co do roszczenia o zwrot wpłat dokonanych przez klienta biura podróży na koszty imprezy turystycznej - jest marszałek województwa, jest sprzeczne z art. 5 ust. 1 pkt 2 u.u.t. oraz art. 7 dyrektywy 90/314/EWG, a obecnie z art. 17 dyrektywy 2015/2302, i jako takie nie wywołuje skutków prawnych, także jeżeli zamieszczono je w konkretnej umowie zawartej według powyższego wzorca.

Beneficjentem umowy gwarancji co do tego roszczenia jest zatem na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 2 u.u.t. klient biura podróży, natomiast marszałek województwa, zgodnie z art. 5 ust. 5 u.u.t., jest uprawniony do występowania na rzecz klientów w sprawach wypłaty środków z tytułu umów gwarancji i umowy ubezpieczenia, na zasadach określonych w tych umowach, które regulują tryb postępowania w tym zakresie. Czynności przewidziane w § 5 ust. 1 wzoru umów, konieczne do uruchomienia wypłaty należności z tego tytułu, może wykonywać na rzecz klientów upoważniony do tego w art. 5 ust. 5 u.u.t. marszałek województwa, składając gwarantowi żądanie zapłaty tych należności, a gwarant po wyliczeniu kwot należnych poszkodowanym klientom i po otrzymaniu od marszałka województwa dyspozycji wypłaty środków, dokonuje wypłat należnych kwot bezpośrednio poszkodowanym klientom (§ 5 ust. 5 wzorca umowy oraz art. 5 ust. 1 pkt 2 u.u.t.). Jeżeli po uruchomieniu tej procedury przez marszałka województwa i mimo wydania przezeń dyspozycji wypłaty należności na rzecz klienta, gwarant odmówi wypłaty, zarówno marszałkowi jak i poszkodowanemu klientowi przysługuje legitymacja czynna do wystąpienia przeciwko gwarantowi z roszczeniem o zapłatę.

Umowa gwarancji jest najbardziej zbliżona do przewidzianej w art. 391 k.c. umowy o świadczenie przez osobę trzecią, w której zarówno gwarant, jak i dłużnik są zobowiązani do spełnienia świadczenia na rzecz swojego partnera (beneficjenta gwarancji) na wypadek, gdyby dłużnik w stosunku podstawowym (zleceniodawca gwaranta) nie spełnił ciążącego na nim obowiązku świadczenia, zabezpieczonego obowiązkiem gwaranta wynikającym z umowy gwarancji. Umowa uregulowana w art. 391 k.c. pełni także funkcję zabezpieczenia wierzytelności i jest w istocie ogólną postacią umowy gwarancyjnej. Legitymacja czynna klienta biura podróży do wystąpienia przeciwko gwarantowi o zwrot kwot zapłaconych na imprezę turystyczną, która nie doszła do skutku, przysługuje mu zatem na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 2 u.u.t. w związku z odpowiednio stosowanym art. 391 k.c., jako beneficjentowi umowy gwarancji ubezpieczeniowej w zakresie tego roszczenia, marszałkowi województwa zaś legitymacja ta przysługuje na podstawie art. 5 ust. 5 u.u.t. jako uprawnionemu w tym zakresie na mocy ustawy.

Jedynie taka wykładnia omawianych przepisów jest zgodna z ich treścią oraz utrwaloną wykładnią Trybunału Sprawiedliwości art. 7 dyrektywy 90/314/EWG, którego implementację stanowi art. 5 ust. 1 pkt 2 u.u.t., oraz pozwala na osiągnięcie ich celu, którym jest zapewnienie klientowi niewypłacalnego biura podróży, na jego żądanie, szybkiego i pełnego zwrotu dokonanych przez niego wpłat.

Przeciwko takiej wykładni nie przemawiają wskazywane przez stronę pozwaną względy praktyczne, w tym okoliczność, że to marszałek województwa ma najdokładniejsze informacje o liczbie i wysokości zgłoszonych przez klientów biura podróży roszczeń o zwrot dokonanych wpłat i tylko zgłoszenie przez niego łącznie wszystkich roszczeń w tym zakresie pozwoli na ich odpowiednie, stosunkowe zaspokojenie, jeżeli suma gwarancyjna nie wystarcza na spłatę wszystkich należności w całości. Założeniem regulacji zawartej art. 5 u.u.t. i obowiązku zawierania umów gwarancyjnych jest to, by suma gwarancyjna pozwoliła na zaspokojenie wszystkich roszczeń, co zgodnie z dyrektywą 90/314/EWG powinno być przedmiotem kontroli organów państwowych, a Skarb Państwa może ponosić wobec klientów odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli umowa gwarancyjna zawarta przez biuro podróży przewidywała zbyt niską sumę gwarancyjną. Poza tym nic nie stoi na przeszkodzie, by to marszałek występował w imieniu wszystkich klientów o zwrot wpłaconych przez nich zaliczek lub kosztów imprezy, gdyż ma do tego upoważnienie ustawowe i z reguły niewątpliwie tak będzie przebiegać procedura uruchamiania gwarancji w celu zaspokojenia tych roszczeń. Jeżeli wyjątkowo z roszczeniami takimi przeciwko gwarantowi wystąpią do sądu sami klienci biura podróży i nie będzie wiadomo, czy suma gwarancyjna wystarczy na zaspokojenie roszczeń wszystkich klientów, w tym jeszcze nie zgłoszonych, możliwe będzie zastosowanie odpowiednich rozwiązań procesowych i materialnoprawnych pozwalających na tymczasowe częściowe zaspokojenie zgłoszonych roszczeń, do chwili zgłoszenia w przewidzianym w umowie gwarancyjnej czasie żądań przez wszystkich poszkodowanych.

Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie (art. 390 k.p.c.).